Quan hệ Việt Nam – Ấn Độ đang có những bước phát triển mạnh mẽ. Về mặt địa lý, Ấn Độ và Việt Nam nằm ở trung tâm của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Cả hai nước đóng một vai trò quan trọng trong không gian chiến lược này, nơi đang trở thành “sân khấu chính” trong cuộc đua tranh quyền lực giữa các cường quốc.
Đặc biệt, cả Ấn Độ và Việt Nam đều có những lo ngại chung trước các tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc. Việt Nam là một trong các bên tranh chấp trên Biển Đông với Trung Quốc. Còn Ấn Độ cũng đang rơi vào “chiến thuật salami” của Trung Quốc trong tranh chấp biên giới trên bộ giữa hai bên.
Trong những năm qua, Việt Nam đã cố gắng xây dựng mối quan hệ chặt chẽ về chính trị, kinh tế, quân sự cũng như văn hóa với Trung Quốc. Mặc dù Việt Nam đã hoàn tất việc phân định cắm mốc biên giới trên đất liền với Trung Quốc, nhưng lòng tin giữa hai nước vẫn không thể khôi phục hoàn toàn. Đây cũng là hệ quả từ các tham vọng và hành động hung hăng của Trung Quốc trên Biển Đông.
Kể từ năm 2010, các tranh chấp ở Biển Đông trở nên căng thẳng hơn với sự gia tăng số lượng các vụ đối đầu, bao gồm các cuộc giao tranh cường độ thấp như bắt hoặc đâm chìm tàu cá của ngư dân nhiều nước ASEAN từ các lực lượng của Trung Quốc. Bên cạnh đó là các hành động đơn phương của Trung Quốc nhằm tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực bao gồm cả việc xây dựng các căn cứ quân sự mới ở Biển Đông. Điều này đặt ra một thách thức lớn tác động đến hòa bình và ổn định khu vực, gây ra những hậu quả xấu cho môi trường biển ở đây.
Tranh chấp trên Biển Đông trong những năm gần đây đã cho thấy việc Trung Quốc sử dụng sức mạnh quân sự và kinh tế để hỗ trợ cho các yêu sách chủ quyền của họ ngày càng tăng, cho dù những yêu sách này không có cơ sở pháp lý. Trung Quốc sử dụng nhiều tàu đến Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam cùng nhiều nước ASEAN khác khiến cho tình hình ngày càng trở nên căng thẳng hơn. Sự xuất hiện của các tàu nghiên cứu, hải cảnh và dân binh của Trung Quốc ở Biển Đông, đi qua các địa điểm nhạy cảm trong vùng biển Việt Nam, ngày càng gia tăng và gây ra căng thẳng và lo ngại cho quốc gia này.
Chính vì vậy, Việt Nam đã cố gắng tìm kiếm các mối quan hệ với các cường quốc biển khác nhằm cân bằng và đối trọng lại sức mạnh của Trung Quốc. Ấn Độ chính là một quốc gia có vai trò như vậy.
Hồi tháng 6 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang đã có chuyến thăm Ấn Độ.
Tại cuộc hội đàm giữa Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang với Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh, hai bên đã xem xét tiến độ đạt được trong các sáng kiến hợp tác quốc phòng song phương và bày tỏ hài lòng về các cam kết đang diễn ra. Chuyến thăm của Đại tướng Phan Văn Giang diễn ra trong bối cảnh có thông tin cho rằng Ấn Độ có thể đang xem xét bán tên lửa BrahMos cho Việt Nam, với giá trị thỏa thuận ước tính 625 triệu USD. Việt Nam thể hiện sự quan tâm đến việc mua BrahMos giúp tăng cường các hoạt động phòng thủ bờ biển. Ngoài ra, Ấn Độ còn tuyên bố tặng tàu hộ tống tên lửa INS Kirpan cho Hải quân Nhân dân Việt Nam (1).
Việt Nam thừa nhận những căng thẳng địa kinh tế, địa chính trị và địa chiến lược phổ biến đang gây áp lực to lớn đối với ổn định và hòa bình khu vực. Sự cạnh tranh giữa các cường quốc trong khu vực ảnh hưởng và tăng cường hơn nữa những thách thức truyền thống và phi truyền thống đang diễn ra mà khu vực phải đối mặt. Về vấn đề này, tranh chấp ở Biển Đông ngày càng trở nên phức tạp, có khả năng dẫn đến xung đột và đe dọa đến ổn định, hòa bình và thịnh vượng của khu vực. Hệ quả của kịch bản đang phát triển này gây ra một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực. Sự phát triển nhanh chóng của Trung Quốc với tư cách là một cường quốc quân sự và các hoạt động hung hăng của nước này ở Biển Đông là một trong những động lực chính khiến Việt Nam và các nước Đông Nam Á khác tăng chi tiêu quân sự, mua sắm vũ khí và triển khai lực lượng. Việt Nam đang tăng chi tiêu quân sự, đặc biệt là cho hải quân, song song với nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng, để đối phó với các mối đe dọa bao gồm cả từ Trung Quốc. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Việt Nam là một trong những quốc gia có mức tăng chi tiêu quân sự lớn nhất ở Đông Nam Á.
Từ năm 2003-2018, chi tiêu quân sự của Việt Nam tăng từ 841 triệu USD lên 5,5 tỷ USD. Người ta ước tính từ năm 2018-2020, chi tiêu quân sự của Việt Nam hàng năm đã tăng gần 9% (2). Việt Nam đứng ở vị trí thứ 12 trong số các nước nhập khẩu vũ khí hàng đầu thế giới trong giai đoạn 2010-2016. Theo số liệu từ SIPRI, từ năm 1995-2021, tổng giá trị nhập khẩu vũ khí của Việt Nam là 9,07 tỷ USD (3).
Việt Nam đã là một khách hàng mua vũ khí quan trọng từ Nga. Nhưng với cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine, Nga đã bị Phương Tây trừng phạt và cấm vận, điều đó khiến Việt Nam phải tìm kiếm nhà cung cấp thay thế, nhưng phải cùng hệ thống vũ khí với Nga, và Ấn Độ chính là một trong các lựa chọn thay thế quan trọng.
Vấn đề Biển Đông là một trong những thách thức lớn nhất đối với chính sách đối ngoại của Việt Nam xét về khía cạnh chính trị và an ninh. Quân đội Việt Nam ưu tiên hoạt động liên quan đến an ninh hàng hải bằng cách tập trung vào việc tăng cường lực lượng không quân, hệ thống phòng không, khả năng nổi và ngầm. Việc mua sắm các chiến binh hải quân, phòng thủ trên không, hệ thống tình báo và thiết bị giám sát và trinh sát (ISR) cho thấy chiến lược xây dựng khả năng đối phó với bất kỳ mối đe dọa nào từ quốc gia khác, thậm chí ở xa, cũng như khả năng tấn công nước ngoài hoặc bảo vệ các lợi ích như các tuyến thương mại hoặc nguồn nguyên liệu thô. Điều này cũng dẫn đến việc Việt Nam áp dụng cách tiếp cận thực dụng và đa dạng hơn trong chính sách đối ngoại dựa trên chủ nghĩa đa phương. Việt Nam không chỉ thúc đẩy quan hệ với Ấn Độ mà còn đang xem xét tăng cường quan hệ với các nước lớn khác như Nhật Bản, Hàn Quốc và Nga.
Việt Nam là một trụ cột chính trong chính sách “Hành động hướng Đông” của Ấn Độ và là một đối tác quan trọng trong tầm nhìn Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Quan hệ đối tác quốc phòng Ấn Độ-Việt Nam đang khai thác sáng kiến mới bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong các vấn đề khu vực và toàn cầu cùng quan tâm.
Trong bối cảnh chính trị thế giới đang có nhiều biến động như hiện nay, sự trỗi dậy của Ấn Độ dẫn đến sự can dự ngày càng tăng của cường quốc này với ASEAN và cho phép Ấn Độ và Việt Nam tăng cường hợp tác quốc phòng song phương. Mối quan hệ này dựa trên sự tương đồng về các nguyên tắc và đang phát triển trong bối cảnh thách thức an ninh đang nổi lên của thế kỷ 21.
________
Tham khảo:
1. https://timesofindia.indiatimes.com/india/eye-on-china-india-to-gift-vietnam-missile-corvette/articleshow/101116657.cms
2. https://fulcrum.sg/will-vietnam-be-able-to-wean-itself-off-russian-arms/
3. https://armstrade.sipri.org/armstrade/page/values.php
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.