Hàng trăm ngàn nạn nhân của vụ án “Chuyến bay giải cứu” đã bị “bỏ qua” trong phiên xử sơ thẩm đang diễn ra tại Hà Nội.
Nhiều lỗ hổng, thiếu sót
Tòa án Nhân dân TP Hà Nội đang tiến hành xét xử 54 bị cáo trong vụ án tham nhũng liên quan đến các chuyến bay giải cứu đưa hàng trăm ngàn công dân Việt Nam từ nước ngoài về nước trong thời gian đại dịch COVID-19.
Từ Washington D.C., Hoa Kỳ, luật sư Lê Quốc Quân nói với RFA Tiếng Việt trên quan điểm riêng hôm 19/7, rằng các nạn nhân thực sự bị ảnh hưởng bởi vụ án ‘Chuyến bay giải cứu’, với số lượng lên tới hàng trăm ngàn người, đã không được xét đến trong phiên sơ thẩm đang diễn ra ở Hà Nội, trong khi ‘hai nạn nhân’ có cơ hội xuất hiện trước tòa lại chính là các ‘bị cáo’ có hành vi phạm tội.
“Xem phiên tòa mới thấy có nhiều lỗ hổng, nhiều thiếu sót, đề cập vấn đề của nạn nhân, hiện tại như phiên tòa này nêu ra chỉ có hai ‘nạn nhân’, hai người này đều tên là Hằng, mà bản thân hai bà này đều là những kẻ ‘tội phạm’ cả, mà lấy tiền của hai bà Hằng này cũng là tiền mà chính những người tội phạm này do phạm tội mà có,”- Luật sư Lê Quốc Quân nói.
Vẫn theo luật sư Quân, hơn 200.000 nạn nhân của vụ án ‘chuyến bay giải cứu’ cả ở trong và ngoài Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để khởi kiện Chính phủ Việt Nam để đòi công lý và được bồi thường thiệt hại, các nạn nhân là người có quốc tịch nước ngoài hoàn toàn có thể yêu cầu các tổ chức luật sư và chính phủ nước ngoài hỗ trợ về tư pháp hay bảo hộ công dân cho họ, khi có nhu cầu tiến hành một hành động pháp lý đòi lại tiền bạc và đền bù lợi ích đã bị gây thiệt hại. Ông nói tiếp:
“Cần phải tiến hành khởi kiện Chính phủ Việt Nam và các nạn nhân này phải làm một đơn kiện tập thể. Khi kiện, có nhiều điều, có thể khởi kiện dân sự, khởi kiện hành chính và có thể khởi kiện hình sự.
Nhưng đẩy lên trên cao, tôi thấy rằng có khả năng tiến hành các vấn đề về hình sự, nếu các nạn nhân phân loại được rõ và người ta phân loại được đầy đủ, bởi vì hàng trăm ngàn nạn nhân như vậy là hàng trăm ngàn tình tiết khác nhau về việc họ bị móc túi như thế nào. Các luật sư có thể dựa vào đó để xem xét là hành vi nào phụ thuộc vào chuyện dân sự, hành vi nào là hành chính, và hành vi nào là hình sự.”
‘Có thể kiện tập thể Chính phủ?’
Theo luật sư Lê Quốc Quân, 200.000 nạn nhân có thể ‘tiến hành một vụ kiện tập thể chống lại Chính phủ nước Cộng hoà XHCN Việt Nam’, mà cụ thể là ‘kiện’Thủ tướng chính phủ’, theo ‘một chùm tội danh’ liên quan đến tài sản như: thứ nhất là tội “Cướp tài sản” quy định tại Điều 168 Bộ luật Hình sự (BLHS) của Việt Nam, thứ hai là tội “Cưỡng đoạt tài sản” theo Điều 170 BLHS, thứ ba là tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” theo Điều 172, BHLS, thứ tư là tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 174 BLHS; và thứ năm là tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo Điều 175 BLHS.
Vẫn theo ý kiến cá nhân của ông Quân, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ‘ra quyết định’ thành lập “Tổ công tác năm bộ” gồm Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, Bộ GTVT, Bộ Công An, Bộ Quốc phòng…, để tiến hành ‘việc tiếp nhận hồ sơ, phê duyệt và cấp phép’ cho các doanh nghiệp tổ chức các chuyến bay giải cứu đưa công dân về nước. Theo đó, 54 bị cáo, trong vụ án mà tòa án Việt Nam đang xét xử, đã được ‘sử dụng quyền lực’, ‘nhân danh quyền lực nhà nước’ để thực hiện các hành vi ‘gian dối, lừa gạt, ép buộc’, thậm chí dùng ‘vũ lực’ – theo góc độ ‘quyền lực Nhà nước’ để ‘chiếm đoạt tài sản’ của đồng bào trong đại dịch. Do đó, theo luật sư Quân, chỉ khi khởi kiện và, nếu bị truy tố bởi những Điều khoản trên thì ‘mới có nạn nhân và những nạn nhân mới được bồi thường.’
Giải thích kỳ vọng đằng sau các điều khoản được nêu ra ở trên nhắm tới mục đích gì, luật sư Lê Quốc Quân nói với RFA:
“Kịch bản mong ước cuối cùng mà tôi nói lên tất cả những điều khoản này là để rằng tòa án nếu khôn ngoan, bây giờ phải giữ lại các khoản tiền bởi vì những tiền này là tiền của những người tội phạm mà có. Những tiền này bị xử theo ‘đưa hối lộ’ và ‘nhận hối lộ’, thì người ta không truy nguyên nguồn gốc của tiền, nên thông thường sẽ bị nộp vào công quỹ, mà sung vào công quỹ thì rõ ràng tiền của hơn 200.000 nạn nhân này đã bị cướp đi, bị chiếm đoạt. Sau đó nhà nước lại bằng một phiên tòa, ra một phán quyết để lấy tiền đó sung công quỹ, như vậy theo tôi nghĩ xét về mặt tư duy logics là sai, trái với nguyên tắc công bằng của con người.
Cho nên đầu tiên, mong ước khá khiêm tốn, tức là người ta lấy được số tiền đó, người ta lập một quỹ giữ riêng số tiền đó đã, để sau này, nếu như có kiện tập thể, nếu như có những nạn nhân được xác định, thì ít nhất cũng giữ lại (tiền) cho họ ở đó… và tòa án tốt nhất nên lập một quỹ để giữ lại tiền cho người dân là các nạn nhân đích thực của vụ án này.”
Tính khả thi và khởi kiện thế nào?
Bàn về tính khả thi của đề xuất vụ kiện tập thể này, luật sư Lê Quốc Quân nói tiếp:
“Điều khả thi nhất là có một vài văn phòng luật sư của người nước ngoài tập hợp các nạn nhân, hoặc các nạn nhân ủy quyền cho họ thay mặt trong việc này, và họ tiến hành khởi kiện. Và họ khởi kiện bằng rất nhiều cách, với hơn 200.000 nạn nhân thì sẽ có hơn 200.000 loại hành vi, người ta sẽ phân loại các hành vi đó ra và người ta tiến hành một cách khôn ngoan nào đó, để mục đích cuối cùng là thu về lợi ích cho các nạn nhân…
Xét về mặt bản chất, có thể khởi kiện chính phủ cũng được, Thủ tướng Chính phủ cũng được và thậm chí cả Đảng Cộng sản hay là người đứng đầu của Đảng Cộng sản chính là Tổng Bí thư. Bởi vì các cá nhân đã được sử dụng sai quyền lực nhà nước vào những thời điểm họ nhân danh nhà nước, thì chịu trách nhiệm tối cao vẫn phải là những người đã tạo nên cơ chế đó, sinh ra những văn bản pháp luật để điều hành những chuyện đó, cụ thể là những văn bản để cho phép trao quyền lực nhà nước cho những con người này.”
Đề cập khả năng các nạn nhân của các ‘chuyến bay giải cứu’ mà có hộ chiếu, quốc tịch nước ngoài thì có thể tham gia các vụ kiện ra sao, và làm thế nào để được hỗ trợ về mặt pháp lý, nếu có một ‘vụ kiện tập thể’ nhắm tới chính phủ Việt Nam như chính ý kiến của luật sư Quân đã nêu, ông nói:
“Về mặt khởi kiện, các cá nhân hoàn toàn có quyền khởi kiện chính phủ bình thường, đặc biệt về vấn đề dân sự, họ thấy thiệt hại, họ có thể làm đơn kiện. Về mặt tư pháp, bảo hộ công dân, người ta (các nước) có quyền giúp đỡ, nhưng theo tôi vấn đề này là vấn đề dân sự, cho nên, nên thông qua các văn phòng luật sư, các văn phòng luật sư ở nước ngoài sẽ tổng hợp những ý kiến đó, hoặc là sẽ vận động để có các chính phủ hỗ trợ họ trong quá trình họ thực thi công việc đó.
Các văn phòng luật sư có tính chất dân sự, họ đưa ra và họ tiến hành khởi kiện. Một công dân của bất cứ quốc gia nào cũng có thể khởi kiện về mặt dân sự một chính phủ khác; đặc biệt với các cơ quan ngoại giao mà đại diện cho nhà nước, đại diện cho chính phủ nước đó mà đã làm đối với chính họ, họ bị thiệt hại, thì họ có quyền làm một đơn kiện và các luật sư sẽ là những người tập hợp lại những thông tin, những số liệu đó và người ta sẽ thay mặt cho các nạn nhân để tiến hành khởi kiện.
Và họ có thể vận dụng rất nhiều phương thức khác nhau, trong đó có việc tác động đến các chính phủ, để các chính phủ nước ngoài đó bảo hộ công dân, hỗ trợ công dân, tư vấn pháp lý cho công dân và làm các việc khác phù hợp với luật pháp quốc tế, để đòi được quyền lợi cho chính công dân của mình.”
Cuối cùng, liên quan trường hợp những công dân Việt Nam nhưng có song tịch ở nước ngoài mà là nạn nhân trong vụ việc, về việc họ có thể tham gia các hành động pháp lý ra sao, ông Quân nói:
“Là người có song tịch, thì hoàn toàn có quyền lựa chọn quốc tịch mà mình đứng tên, cho nên trong trường hợp song tịch, theo quan điểm của tôi, tôi tư vấn là người ta nên lựa chọn quốc tịch nước ngoài và thông qua các văn phòng luật sư ở nước ngoài với tư cách là đại diện của công dân ở nước ngoài, để tiến hành việc khởi kiện này…
Đối với nước ngoài, người ta thấy rõ ràng đây là cả một cỗ máy mà sinh ra một ổ tham nhũng từ cấp rất là cao, để bóc lột nhân dân, và để gọi là móc túi của nhân dân trong những thời điểm cùng quẫn và khó khăn nhất của người dân, lợi dụng bệnh dịch, lợi dụng về thiên tai, như thế, thì người ta nhìn thấy quá tồi tệ.”