Manila trong ngày thứ Hai (23/10) đã triệu tập Đại sứ Trung Quốc tại Philippines để phản đối về hai vụ việc xảy ra ở Biển Đông hôm Chủ Nhật. Đây là hai vụ việc, mà theo giới phân tích, đã cho thấy rõ sự “đạo đức giả” của Trung Quốc cũng như sự tăng cường “chiến dịch minh bạch quyết đoán” của Philippines trong các vùng biển tranh chấp.
Bộ Ngoại giao Philippines thông báo nước này đã ra một công hàm ngoại giao mới phản đối hành động của Trung Quốc, công hàm thứ 55 của nước này trong năm nay.
Các nhà chức trách Philippines cho biết một trong những tàu hợp đồng làm nhiệm vụ tiếp tế đến Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal) của nước này – nơi Manila duy trì một tàu hải quân làm tiền đồn quân sự – đã bị một tàu Cảnh sát Biển Trung Quốc chặn lại, dẫn đến va chạm.
Cũng trong chuyến tiếp tế này, phía mạn trái của một tàu Cảnh sát Biển Philippines đã “bị đâm bởi bởi tàu dân quân biển Trung Quốc mang số hiệu CMMV 00003 khi tàu này đang nằm cách Bãi Ayungin (tên địa phương của Bãi Cỏ Mây) khoảng 6,4 hải lý về phía đông bắc” – Lực lượng Đặc nhiệm Quốc gia Philipplines phụ trách khu vực Biển Tây Philippines (Biển Đông) cho biết.
Được biết không có ai bị thương trên các tàu của cả hai phía.
Cảnh sát Biển Trung Quốc ngay hôm Chủ Nhật đã nhanh chóng ra tuyên bố, đổ lỗi cho tàu Philippines vì đã “xâm nhập trái phép”.
Báo chí nhà nước Trung Quốc trích tuyên bố cho hay hai tàu vận tải và hai tàu Cảnh sát Biển của Philippines đã ‘xâm nhập trái phép” vào vùng biển gần Bãi Cỏ Mây hay còn được gọi là Bãi đá Ren’ai trong tiếng Trung.
Tuyên bố này cũng nói rằng bất chấp những cảnh báo liên tục từ phía các nhà chức trách Trung Quốc, tàu tiếp tế của Philippines “đã cố tình vượt qua mũi tàu Cảnh sát Biển số 5203 của Trung Quốc một cách không chuyên nghiệp và nguy hiểm vào lúc 6:14 sáng, dẫn đến một va chạm nhỏ.”
Khoảng hai tiếng sau, tàu Cảnh sát Biển Philippines số hiệu 4409 “cố tình gây rắc rối” bằng cách đi lùi lại và va chạm với một tàu cá của Trung Quốc đang ở khu vực biển lân cận, tuyên bố nói tiếp.
Đại sứ quán Trung Quốc “đã đưa ra ý kiến phản đối chính thức với phía Philippines, bày tỏ sự bất bình mạnh mẽ và sự phản đối kiên quyết đối với việc xâm nhập trái phép này” – Tờ Thời báo Hoàn Cầu viết trên mạng xã hội X, tên mới của mạng Twitter.
Cả hai phía đều công bố các video clips để chứng minh cho những lập luận của mình.
Năm 1999, Hải quân Philippines đã cố tình đưa tàu BRP Sierra Madre thuộc thế hệ tàu thời Thế chiến thứ II ra Bãi Cỏ Mây để làm tiền đồn quân sự và chủ quyền của mình và vì vậy, lực lượng quân đội đóng trên tàu này cần được tiếp tế thường xuyên. Phía Trung Quốc thì cho rằng tàu Sierra Madre đã được “neo đậu một cách bất hợp pháp”.
Trong những tháng gần đây, các tàu Cảnh sát biển và các tàu dân quân biển Trung Quốc đã liên tục bám theo và chặn các tàu Philippines làm nhiệm vụ tiếp tế cho tàu Sierra Madre, trong đó phía Trung Quốc đã từng bắn vòi rồng vào một trong những tàu tiếp tế diễn ra hồi tháng 8 năm nay.
“Chiến dịch Minh bạch” của Manila
Mỹ nhanh chóng lên tiếng ủng hộ Philippines – đồng minh hiệp ước của mình.
Một tuyên bố của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho hay: “Hoa Kỳ sát cánh cùng các đồng minh Philippines của chúng tôi khi phải đương đầu với các hành động nguy hiểm và bất hợp pháp của lực lượng Cảnh sát Biển và dân quân biển của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa nhằm ngăn chặn hoạt động tiếp tế của Philippines tới khu vực Bãi Cỏ Mây ở Biển Đông hôm 22/10”.
Phía Mỹ “tái khẳng định rằng Điều 4 của Hiệp ước Phòng thủ Chung Mỹ – Philippines năm 1951 áp dụng đối với cả các cuộc tấn công vũ trang vào các lực lượng vũ trang, các tàu và máy bay công cộng – bao gồm cả các phương tiện thuộc lực lượng Bảo vệ Bờ biển – ở bất cứ đâu trong khu vực Biển Đông.”
Tuyên bố cáo buộc các tàu Trung Quốc đã vi phạm luật pháp quốc tế và cho rằng các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc là không có cơ sở vì Bãi Cỏ Mây là ‘một thực thể nằm sâu trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của Philippines và trên thêm lục địa của Philippines.”
Theo nghiên cứu viên cao cấp Thomas Shugart – người hiện đang phụ tá cho Chương trình Quốc phòng của Trung tâm An ninh Hoa kỳ Mới – các cơ quan chính phủ Mỹ, bao gồm cả Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Mỹ đã làm được việc “lên án sự đạo đức giả của PLAN”. PLAN là tên viết tắt mà ông này dùng để chỉ Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa.
“Trung Quốc tuyên bố có quyền quy định và kiểm soát các hoạt động hải quân trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của mình – điều mà họ không làm và rồi tự do hoạt động như họ muốn trong vùng Đặc quyền Kinh tế của các quốc gia khác” – ông Shugart nói.
Một nhà phân tích khác, ông Ray Powel từ Trung Tâm Đổi mới An ninh Quốc gia Gordian Knot thuộc Đại học Stanford, lưu ý rằng Manila “đã bắt đầu một chiến thuật minh bạch quyết đoán” trong việc thông tin về vụ việc xảy ra trong các khu vực biển tranh chấp.
“Nó đã trở thành bình thường … Việc một nước lớn có thể ngáng chặn tiền đồn của một nước nhỏ mà không phải hứng chịu hậu quả nghiêm trọng nào” – ông Powell nói. “Điều mới mẻ là Philippines giờ đây đang cho thế giới thấy điều gì đã và đang xảy ra ngay trước mũi của chúng ta trong nhiều năm và thế giới sẽ phải quyết định cần phải làm gì về điều này”.
Gần như ngay lập tức sau hai vụ việc này, Lực lượng Vũ trang Philippines đã công bố trên các xã hội những bức ảnh và video clip do họ ghi lại cũng như cảnh quay bằng máy bay không người lái (drone) đi kèm với các tuyên bố chính thức.
Một trong những bức ảnh này cho thấy rõ 3 tàu của Philippines đang bị bao vây bởi 8 tàu của Lực lượng Cảnh sát Biển Trung Quốc.
Chiến thuật này sẽ giúp “tăng cường sự kiên cường của quốc gia, tạo dựng sự ủng hộ của quốc tế và khiến Trung Quốc phải trả giá về danh tiếng” – nhà phân tích này nói.
“Nếu các nước khác cũng làm như vậy thì sẽ khiến Trung Quốc phải tính toán lại rằng: Cái giá mà họ đang phải trả cho những chiến thuật vùng xám của mình có tương xứng với những lợi ích mà họ hy vọng nhận được từ những chiến thuật này” – ông Powel nói.
Hiện có sáu bên tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông trong đó yêu sách của Trung Quốc cho đến nay là rộng lớn nhất. Bắc Kinh đã từ chối chấp nhận một phán quyết quốc tế năm 2016 rằng tuyên bố chủ quyền của họ là không có cơ sở pháp lý.
Bãi Cỏ Mây cách đảo Palawan của Philippines khoảng 200 km (124 dặm) và cách đảo Hải Nam của Trung Quốc hơn 1.000 km.