Theo dự thảo nghị quyết quy định về chức danh, số lượng người làm việc tại phường vừa được UBND TP.HCM trình Hội đồng Nhân dân thành phố, số lượng nhân sự cấp phường được tăng lên. Cụ thể, phường loại 1 có 12 người và 19 người hoạt động không chuyên trách; phường loại 2 có 18 người và phường loại 3 có 16 người. Trước đây, đơn vị hành chính cấp phường loại 1 tối đa 23 người; loại 2 tối đa 21 người; loại 3 tối đa 19 người.
Ngoài số nhân sự đó, số công chức cũng tăng lên theo dân số. Với quy mô 30.000 dân thì được tăng 1 công chức; quy mô 50.000 dân được tăng 2 công chức, 2 người hoạt động không chuyên trách; quy mô 100.000 dân được tăng 3 công chức và 3 người hoạt động không chuyên trách.
Theo thống kê trên truyền thông nhà nước, với cơ cấu nhân sự mới, kinh phí hằng năm chi trả cho hơn 6.000 người hoạt động không chuyên trách cấp phường khoảng 778 tỉ đồng, còn mức chi cho khu phố, ấp hơn 958 tỉ đồng. Tính chung, hằng năm kinh phí tăng thêm cho 2 nhóm trên gần 650 tỉ đồng. TP.HCM đề xuất nghị quyết có hiệu lực thi hành từ tháng 3 năm 2024.
Tháng 11 năm 2023, Sở Nội vụ TP.HCM cho báo chí biết đang tham mưu để UBND TP.HCM trình HĐND TP.HCM phê duyệt bổ sung 40 biên chế công chức làm việc tại phường đối với 40 UBND phường có quy mô dân số từ đủ 50.000 người được tăng thêm 1 Phó Chủ tịch UBND phường. Sở Nội vụ đề nghị giữ nguyên quy định số cán bộ, công chức theo phân loại đơn vị hành chính như hiện hành, đồng thời tăng thêm số lượng công chức cấp phường, xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp phường, xã tại những đơn vị có dân số đông.
Nó là cơ chế xin-cho. Ví dụ luật về xây dựng đã có nhưng dân muốn cất nhà cũng phải xin. Cái gì cũng phải xin. Khi nhân sự phình ra thì công việc càng ùn ứ và càng khó khăn cho người dân. Bởi công việc họ sẽ chia ra, mỗi người làm một phần. Và nhân viên hành chánh phường nào làm khó làm dễ dân thì việc của mình bị tắc. – Một công chức về hưu
Lý giải về nghịch lý cả nước đang thực hiện tinh giản biên chế nhưng Bộ Nội vụ đề xuất tăng biên chế cho cấp phường, xã, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nói báo chí nhà nước: “Có những cái chúng ta phải có tư duy ngược lại một chút và sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền”.
Báo Tuổi trẻ dẫn lời TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ rằng: “Với những phường đông dân ở TP.HCM hay Hà Nội, chỉ cần 1% hồ sơ chậm trễ do thiếu cán bộ thực hiện thì con số cũng phải lên tới hàng trăm, thậm chí hàng ngàn hồ sơ. Do đó, đề xuất biên chế công chức phường theo quy mô dân là phù hợp và từ đó mới đáp ứng được yêu cầu công việc thực tế đang đặt ra ở các phường của TP.HCM, Hà Nội. Khi có đủ cán bộ thì các công việc chắc chắn sẽ giải quyết được nhanh hơn và người dân sẽ được hưởng lợi…”
Nhiều người dân không đồng tình với mức tăng nhân sự trong bộ máy hành chánh cấp phường, xã như vậy vì nó sẽ ngốn thêm ngân sách nhà nước, cũng như đi ngược lại chủ trương tinh giản biên chế của chính phủ. Một công chức nghỉ hưu, đề nghị ẩn danh, nêu quan điểm của ông với RFA về việc tăng nhân sự cấp phường:
“Cái cách quản lý hành chánh trước 1975 nó khác với cách quản lý ngày nay. Ngày trước là họ làm theo luật. Cái gì luật không cấm thì dân cứ việc làm, không cần xin. Còn bây giờ cái gì cũng phải xin. Nó là cơ chế xin-cho. Ví dụ luật về xây dựng đã có nhưng dân muốn cất nhà cũng phải xin. Cái gì cũng phải xin. Khi nhân sự phình ra thì công việc càng ùn ứ và càng khó khăn cho người dân. Bởi công việc họ sẽ chia ra, mỗi người làm một phần. Và nhân viên hành chánh phường nào làm khó làm dễ dân thì việc của mình bị tắc. Nếu họ làm quá dễ cho dân thì họ mất quyền lực. Tôi thấy 48 năm qua, nhân sự càng nhiều thì công việc càng trì trệ.”
Ông Đinh Đức Long phát biểu với tư cách một người dân TP.HCM:
“Tôi thấy nghịch lý. Cách đây vài năm có văn bản xóa tổ dân phố để giảm nhân sự. Ngày xưa tổ trưởng dân phố đến từng nhà đưa giấy tờ, bây giờ họ gửi qua mạng hết. Có thể họ giảm cấp cơ sở rồi tăng cấp kia thì nhân sự cũng không tăng, thậm chí còn giảm. Thực ra bây giờ là thời kỳ 4.0 rồi nên không cần nhiều nhân viên. Người ta có thể ngồi nhà làm việc được mà. Đơn từ dân gửi qua mạng, phường xử lý xong gửi lại người ta. Không cần gặp. Có thể họ lý giải rằng, lấy một phường nào đó làm căn bản. Phường nào ít dân thì ít nhân viên. Mà dân số thì chỉ có tăng chứ không giảm, nhất là TP.HCM. Dân nhập cư rất nhiều”.
Ông Long nói thêm, phải áp dụng quy trình 4.0 vào các thủ tục hành chánh, không thể cứ tăng thêm cán bộ theo quy mô dân số. Điều đó dẫn đến bộ máy hành chánh ngày càng phình to, cồng kềnh vì dân số sẽ ngày càng đông.
Khái niệm “Cách mạng Công nghiệp 4.0” được truyền thông Việt nam đề cập đến từ nhiều năm qua. Tại Diễn đàn Cấp cao Công nghệ thông tin – Truyền thông Việt Nam (Vietnam ICT Summit 2019) với chủ đề “Chuyển đổi số vì một Việt Nam hùng cường” diễn ra ngày 8 tháng 8 năm 2019, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, đây là sự dịch chuyển mang tính lịch sử ngàn năm có một, mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam một sự thay đổi mang tính toàn diện đến từng doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân và mọi lĩnh vực có khối lượng công việc khổng lồ.
Thực ra bây giờ là thời kỳ 4.0 rồi nên không cần nhiều nhân viên. Người ta có thể ngồi nhà làm việc được mà. Đơn từ dân gửi qua mạng, phường xử lý xong gửi lại người ta. Không cần gặp. Có thể họ lý giải rằng, lấy một phường nào đó làm căn bản. Phường nào ít dân thì ít nhân viên. Mà dân số thì chỉ có tăng chứ không giảm, nhất là TP.HCM. Dân nhập cư rất nhiều. – ông Đinh Đức Long
Tại Việt Nam, chuyển đổi số được áp dụng nhiều nhất trong doanh nghiệp và trong các cơ quan nhà nước. Cô Tuyết, một nhân viên văn phòng cho rằng, thật vô lý khi kêu gọi áp dụng kỹ thuật số mà mỗi năm phải chi thêm 650 tỷ đồng cho nhân viên phường, xã. Cô nói:
“Tôi thấy không cần thêm nhân viên trên phường đâu, vì bây giờ 4.0 rồi. Tuyển thêm nhân viên trên phường thì tốn thêm tiền thuế của dân thôi. Họ cứ bày ra họ lấy tiền. Cái tiền đó cho người nghèo đi. Biết bao nhiêu người nghèo, người già họ cần tiền. Tôi thấy họ kêu gọi giảm biên chế khắp nơi mà bây giờ lại phình ra trên phường. Là một người dân, tôi thấy điều này không cần thiết vì bây giờ tôi ra phường làm giấy tờ rất là nhanh rồi, không cần thêm nhân viên đâu. Thêm nhân viên thì họ đùn đẩy công việc cho nhau, còn khó cho dân hơn nữa.”
Ông Lê Minh Đức, Phó trưởng ban Pháp chế HĐND TP.HCM lý giải, do thành phố đang phải cùng lúc làm nhiều việc liên quan đến tổ chức bộ máy hành chính, nên để giải quyết công việc của người dân thì phải tăng cán bộ, công chức theo quy mô dân số.