Báo Nhà nước thời gian qua thường dùng cụm từ ‘người dân yêu cầu’ ‘cư dân mạng mong muốn’… khi nói đến việc đội ngũ công an nhân dân tại các địa phương “ra tay” giải quyết một sự việc bị cho là sai phạm, vi phạm quy định, pháp luật.
Mới đây, vào ngày 18/8/2024, truyền thông Nhà nước đồng loạt loan tin việc một người nổi tiếng chế lời quốc ca. Không ít báo giật tít như: “Người nổi tiếng chế lời Quốc ca, cư dân mạng mong muốn công an vào cuộc”… “Hành vi bỡn cợt, chế lời Quốc ca của một phụ nữ đang gây xôn xao mạng xã hội, nhiều người mong muốn công an vào cuộc.” Với những tiêu đề kiểu như vậy, một số nhà quan sát tình hình chính trị cho rằng, đó chẳng qua là “chiêu thức” của các cơ quan chức năng trong việc dụng “dân để trị dân”.
Giả dân trị dân?
Ông Trần Anh Quân, một người trẻ hoạt động xã hội ở Sài Gòn, hôm 19/8/2024 khi trao đổi với RFA cho rằng:
“Theo tôi, những người chỉ trích việc chế lời quốc ca đa số không phải là dân, mà là lực lượng dư luận viên của đảng cộng sản. Cho nên đây là việc “giả dân” để trị dân thì đúng hơn là dùng dân trị dân. Nhà nước có hàng chục ngàn dư luận viên, nên họ có thể tạo ra một làn sóng phẫn nộ để bài trừ, tẩy chay hoặc phong sát bất kỳ người nổi tiếng nào mà họ muốn. Những dư luận viên đông đúc đó sẽ có các bài viết “chim mồi” để thao túng tâm lý người dân, khiến dân chúng cứ ngỡ là cả xã hội đang có chung một quan điểm và dân phải đi theo quan điểm chung đó.”
Những người chỉ trích việc chế lời quốc ca đa số không phải là dân, mà là lực lượng dư luận viên của đảng cộng sản. Cho nên đây là việc “giả dân” để trị dân thì đúng hơn là dùng dân trị dân.
-Ông Trần Anh Quân
Theo ông Trần Anh Quân, khi một ai đó đi lệch quan điểm chung, hoặc làm những điều ngược ý đảng cầm quyền, thì cũng chính lực lượng ‘giả dân’ này sẽ lừa mị đám đông người dân để xử lý những người họ muốn. Ông Quân nói tiếp:
“Trước mắt thì chỉ là tìm cách phong sát những người nổi tiếng. Nhưng về lâu dài thì sẽ khiến Việt Nam tràn ngập tin giả, một chiều có lợi cho nhà cầm quyền. Từ đó bóp nghẹt quyền tự do ngôn luận của người dân. Hoặc khi ai đó phản biện lại các chính sách không phù hợp của Nhà nước thì sẽ bị “tế sống”, bị bôi nhọ… Như vậy càng ngày Việt Nam sẽ càng tụt hậu vì không ai dám lên tiếng chống lại bất công thì xã hội sẽ càng ngày càng nhiều bất công hơn, mà xã hội nhiều bất công thì rất dễ bùng nổ xung đột giữa các bên.”
Cũng trong ngày 18/8/2024, khi đưa tin về việc một người ghép ảnh mặc trang phục công an để câu ‘view’ bị phạt 7,5 triệu đồng, báo nhà nước cũng dẫn kêu gọi của Công an Thành phố Hội An khuyến cáo người dân tích cực phát hiện, tố giác hành vi vi phạm pháp luật để góp phần định hướng dư luận, ‘làm sạch’ nguồn thông tin trên môi trường mạng.
Một người dân ở Việt Nam không muốn nêu tên vì lý do an toàn, hôm 19/8 khi trả lời RFA cho rằng nhà nước Việt Nam dù không ban hành chính sách cụ thể, nhưng rõ ràng vẫn đang ngấm ngầm ‘dùng dân trị dân’:
“Trong thực tế thì có ngấm ngầm diễn ra việc ‘chỉ điểm’ đối với một đối tượng hay thành phần nào đó có hành vi chống đối Nhà nước. Cộng đồng mạng thì nhiều thành phần lắm và trong đó có cả công an chìm, mật vụ. Số này sẽ là người theo dõi, giúp cơ quan an ninh phát hiện các phần tử vi phạm pháp luật, chẳng hạn tội phạm buôn bán ma túy, hay có hành vi liên quan đến trật tự trị an. Chính vì vậy mà trong thực tiễn tổ chức Mặt trận tổ quốc Việt Nam có chủ trương ‘Toàn dân đoàn kết bảo vệ an ninh tổ quốc’ ở các cấp phường, xã, huyện… Vì những vấn đề nói trên, ‘dùng dân để trị’ thì phải hiểu như vậy!”
Tâm lý bình thường?
Với việc ‘chế lời’ bài Quốc ca của một người nổi tiếng mới đây, nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai, nguyên Trưởng Ban nghiên cứu – Ban dân Vận Trung ương, nhận định với RFA hôm 19/8/2024 rằng:
“Hiện nay là thời điểm mà cái nhân tâm trong nước và ngoài nước của người Việt rất phân tâm. Nó phát triển rất tự nhiên do tình hình chính trị mấy chục năm qua tạo nên sự phân tâm ấy. Những giá trị trước đây coi là thiêng liêng, thì bây giờ người ta không coi là thiêng liêng nữa. Nhiều nhân vật trước đây người ta sùng kính, bây giờ người ta thấy cũng rất tầm thường. Đây là một tâm trạng có thật trong xã hội hiện nay. Cho nên những chế giễu quốc ca… nằm trong tình hình ấy.”
Cái giễu cợt này nằm trong tinh thần Việt Nam, phải cười cợt như thế mà sống qua ngày đoạn tháng với đói nghèo, khổ sở với bất an… Thành ra phải tìm tới giải pháp hài hước để mà sống cho qua ngày… Những giai đoạn bi thương nhất người ta buộc phải như thế.
-Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai, đó là do có tình trạng tinh thần bất an, không tin tưởng, không mong đợi gì tử tế… Ông Mai cho rằng đó là tâm lý phản ánh thực trạng xã hội hiện nay:
“Còn việc chế giễu quốc ca đã có từ năm 1945, lúc bấy giờ tôi nhớ người ta biến bài Tiến Quân Ca của Văn Cao thành một bài chế diễu quân tàu ô: ‘Đoàn quân tàu đi… sao mà ốm thế…’v.v.. Cái giễu cợt này nằm trong tinh thần Việt Nam, phải cười cợt như thế mà sống qua ngày đoạn tháng với đói nghèo, khổ sở với bất an… Thành ra phải tìm tới giải pháp hài hước để mà sống cho qua ngày… Những giai đoạn bi thương nhất người ta buộc phải như thế.”
Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai cho rằng, đó là một tâm lý cũng bình thường trong xã hội Việt.
Một nhà báo ở Việt Nam không muốn nêu tên vì lý do an toàn, hôm 16/8/2024 khi trả lời RFA về đề tài liên quan đến việc quản lý nhà nước, cho rằng, chiêu ‘dùng dân trị dân’ bề ngoài sẽ làm cho có vẻ là xã hội yên ắng, nhưng thật ra đó là một xã hội ù lì và một xã hội đang liệm dần. Bởi vì “chính sách” dùng dân trị dân nguy hại của nó là phá nát nhân tâm, từng người dân có quyền theo dõi nhau, rình mò nhau… ngay trong gia đình, nhóm bạn, hàng xóm, đồng nghiệp…. Chính vì vậy có thể nói nó len lõi vào trong những cái tế bào quan trọng của xã hội, và ai cũng trở nên rình mò lẫn nhau để đạt được những lợi ích cho cá nhân.