Mở cửa chạy ra hành lang, khói đen đang tràn vô gần kín. Xác định không thể đi thang máy cũng không thể xuống thang bộ, anh Q. lật đật đóng cửa nhà. Quay vô nhà, hai vợ chồng quấn thật nhanh cuộn dây thừng quanh người thằng con. Cuộn dây này anh Q. mua từ hồi về chung cư ở, đề phòng hỏa hoạn. Gia đình ở lầu 8. Anh không mua thang dây vì hai đứa con anh còn rất nhỏ, không thể tự tin leo thang dây xuống 8 tầng lầu. Còn cuộn thừng này rất to và chắc, quấn rồi cột thật chặt quanh người nó, cha mẹ đứng trên lầu thả từ từ xuống, chắc ăn hơn.
Thả hai đứa xuống, chỉ cần tụi nó sống, còn hai vợ chồng lỡ phải chết thì chịu chết.
Vợ chồng anh kéo thằng con chạy ra đoạn hành lang phía hông nhà, lúc này khói chưa tràn tới. Bồng con lên, tính thả nó xuống qua cái khoảng trống hẹp, nhìn xuống ống thoát nước từ sân thượng xuống đến đất sâu hun hút, hai vợ chồng rợn người nhưng vẫn vừa khích lệ con, vừa ráng ghì thật chặt sợi thừng.
Nhưng thằng nhỏ bật khóc ré. Nó nhất định không chịu lòn người qua cái khoảng trống.
Một nhà ba người lại quay lại chạy vô nhà. Lúc này khói đen đã cuồn cuộn trên hành lang, những bóng người chạy hỗn loạn chỉ thấy lờ mờ loáng thoáng.
Nhà anh Q không có ban công, chỉ có lô gia. Nhưng lô gia lại hướng về phía giếng trời bên trong của chung cư, nơi đám cháy bùng lên nên khói tuôn vô càng dữ.
Đóng cửa, đưa vợ con vô phòng, nhét quần áo mền mùng nhúng nước ướt chặn kín khe cửa, dặn vợ con ở yên rồi anh Q lại phóng ra khỏi nhà, đập cửa điên cuồng những căn hộ hàng xóm có ban công hướng ra bên ngoài.
Anh đã chạy đập cửa một vòng, nhưng lúc đấy không nhà nào mở cửa cả.
Ý chí phải cứu sống con dẫn anh xông vào màn khói ngày càng đen, khét và dày đặc, tuyệt vọng đập cửa cầu cứu hàng xóm một lần nữa.
May mắn vô cùng! Một căn hộ rất gần mở cửa. Vui mừng muốn hét lên, anh Q lại lao về nhà mình, ôm con dắt vợ chạy qua.
Mười mấy người hàng xóm khác cũng may mắn được trú nhờ trong căn hộ này. Tất cả dồn ra ban công. Mặt ngoài chung cư rất thoáng rộng, khói bốc lên tuy vẫn đen kịt nhưng nhờ không gian rộng lớn mà tản mát bớt, mọi người đeo khẩu trang che chắn bớt, có thể thở được.
Mấy chục người xa lạ chia sẻ sự sống chết bỗng thành thân thiết. Họ ngồi sát bên nhau, tất cả đều bật sáng màn hình điện thoại rồi huơ lên cầu cứu.
Sau vài giờ, họ được lính Phòng cháy chữa cháy đưa thoát ra ngoài an toàn.
***
Nhiều ngày sau đó, anh Q vẫn còn vô cùng bàng hoàng khi có thời gian ôn lại từng hành động, từng quyết định trong tích tắc của gia đình mình.
Nhưng có 13 người không may mắn như gia đình anh Q.
Trong một căn hộ tầng thấp, một người phụ nữ khoảng 60 tuổi và con bà-hai người đàn ông trẻ ngồi thừ, thờ thẫn. Con gái của bà là chủ nhân căn hộ này. Hai người đàn ông kia là anh trai và em trai của cô ấy. Cô sống cùng con trai, chỉ hai mẹ con với nhau. Và cả hai mẹ con đã cùng chết trong đám cháy.
Căn hộ được trang trí rất đẹp, mỗi chi tiết đều được chăm chút từng ly từng tí và cho thấy cảm khoái tận hưởng không gian sống của chủ nhân. Một bức tường trong phòng khách được sơn đỏ sẫm, trên đó chỉ có duy nhất bức ảnh chân dung cực lớn của nữ chủ nhân xinh đẹp. Những chiếc bàn nhỏ đặt đó đây, trên đó một bình hoa hay chậu cây nhỏ xanh tươi. Bếp nấu ốp vách kính tươi màu rực rỡ, đẹp từ chiếc nồi cơm điện đẹp đi. Phòng ngủ của con, phòng ngủ của mẹ, mỗi phòng một màu sắc, một kiểu trang trí riêng biệt, phòng nào cũng đẹp mắt và tiện nghi.
Nhưng từ cánh cửa mở rộng của căn hộ, khói đen đầy bụi kim loại của hàng trăm chiếc xe cháy trơ khung đã phủ một lớp cặn đen sì lên nền nhà trắng tinh, bám kín trần nhà, hoa lá và những món đồ trang trí xinh xẻo.
Nhưng lượng khói độc ùa vào trong căn hộ chính là do hai mẹ con để ngỏ cửa trong lúc chạy trốn hỏa hoạn. Nếu bình tĩnh và nhất là được thông báo tình hình đám cháy bên ngoài thì hai mẹ con chị đã không hoảng loạn đến thế. Họ chỉ cần đóng kín cửa, vào phòng ngủ, bịt kín các khe hở như nhiều gia đình khác đã làm trong cơn tuyệt vọng, bởi vì lực lượng cứu hộ đến rất nhanh. Nhưng không có chuông báo cháy, không có loa thông báo tình hình. Không có gì cả! Quá hoảng loạn, hai mẹ con lao ra ngoài mong thoát xuống đường, oái oăm thay, tức là lao vào đám khói cuộn lên dày đặc từ bãi xe tầng hầm. Cả hai, cũng như một số người khác cùng chạy xuống theo đường cầu thang bộ đã gục chết ngay ở những cầu thang gần cuối, vì ở đó khói độc và mịt mùng nhất.
Đó là cảnh tượng đám cháy ở chung cư C., TP HCM, cách đây khoảng năm năm.
Tôi cũng từng sống trong một chung cư rất lớn, và rất cũ, ở Sài Gòn. Các block nối nhau bằng hành lang dài như xương sống chạy suốt chung cư, giữa các block là khoảng trống lớn. Vì vậy các căn hộ đều có cửa sổ lớn mở ra khoảng thông gió đó và các đoạn hành lang đều có hai mặt thoáng ra bên ngoài, nhưng bãi xe dưới đất thực sự là thảm họa.
Hàng ngàn chiếc xe máy đầy xăng dựng sát nhau đến nỗi chỉ có các anh giữ xe khỏe mạnh và lành nghề mới có thể nhấc, dắt những chiếc xe đi sớm nhất ra được. Đến khuya, khi dân cư trong chung cư hầu hết đã về nhà thì toàn bộ đường đi từ trong chung cư ra ngoài đường đều biến thành chỗ để xe. Xe lấp kín mít toàn bộ, chỉ còn chừa duy nhất một lối đi nhỏ xíu ở giữa vừa đủ cho một người đi bộ. Tất cả những xe về sau 2h sáng đều phải để ở sát cổng ngoài của chung cư.
Vậy mà cả bãi xe mênh mông đó chỉ có 2, 3 người giữ xe đêm. Ngày cũng như đêm, họ ngủ gà gật trong chiếc ghế bố kê giữa các hàng xe. Chung cư từ lâu đã không còn Ban quản trị, mọi thứ đều thành của chung (không ai khóc). Thang máy bị ngắt điện và hư hỏng từ hàng chục năm trước. Chỉ còn ba chiếc cầu thang bộ kiêm luôn cầu thang thoát hiểm cho hơn 2.500 cư dân. Nhưng nó lúc nào cũng tối mù âm u, có những lúc còn trơn trượt vì cha nào nhậu xỉn tè luôn vào góc. Ba cầu thang đổ xuống cùng một lối dẫn ra ngoài rộng chừng 5 m, nhưng như đã nói, nó luôn kín mít xe máy.
Có hai đường thông từ chung cư ra ngoài, một dẫn ra mặt trước, một dẫn ra mặt sau, nhưng đều phải đi len lách qua các bãi giữ xe sin sít.
Một đêm, tôi đang chuẩn bị đi ngủ thì nghe la hét ồn ào, tiếng chân người chạy rần rật khác thường. Mở cửa ra nghe tiếng la hét mới biết chung cư bị cháy.
Ôi trời ơi tim tôi một phát nhảy vọt lên đến cuống họng. Tay chân run bần bật, tôi chỉ nghĩ được trong đầu là phải chạy xuống đất và cứu chiếc xe máy-cả một gia tài của chúng tôi lúc đó. Ngu thật! Theo thiết kế của chung cư như tôi đã kể thì nếu có cháy dưới bãi xe thì càng nên ở trong phòng chờ cứu hộ, vì các phòng đều rất thoáng. Còn nếu chen chân chạy tuôn xuống đất thì không chết vì khói cũng bị thương vì chen lấn, ngã bò càng.
Nhưng lúc ấy tôi chẳng có chút kiến thức nào!
May là bạn trai tôi bình tĩnh. Anh cười nói nếu cháy mà chạy xuống bãi xe cứu xe thì xe cũng đã tan tành rồi. Anh đi ra nghe ngóng, vẫn chỉ nghe tiếng la hét và tiếng người chạy nhưng không thấy khói bốc, không thấy lửa. Người ta nói cháy dưới bãi giữ xe nhưng nhỏ thôi, đang dập rồi. Khoảng một tiếng sau, tiếng la hét thưa dần, rồi tiếng chân người bắt đầu đi lên.
Một đêm, vẫn bình yên.
Đến sáng sớm hôm sau dậy đi làm, chúng tôi mới biết đám cháy bắt đầu từ một chiếc xe máy. Có ai đó hút thuốc rồi quăng luôn tàn lại bãi xe. Bình thường người ta làm vậy cũng đầy, nhưng hôm đó một chiếc xe bị bốc cháy.
May là dân chung cư đi làm về khuya và mấy anh giữ xe phát hiện kịp, rồi dập tắt rất sớm khi chưa phải báo cháy, chưa gọi đến chiếc xe cứu hỏa nào.
Nhưng cảm giác ấy kinh hoàng như đất dưới chân bỗng tụt hẫng đi.
***
Một cảnh tượng nhớ đời khác diễn ra sau đám cháy chung cư C., là buổi lễ cầu siêu đầu tiên cho 13 nạn nhân.
Tầng trệt, sảnh chung cư. Vôi vữa trên tường cháy nứt rơi vỡ những mảng lớn, bóng đèn nổ tung rải một lớp thủy tinh cùng vữa vụn kêu sào sạo dưới chân. Dây điện, máng đèn, thạch cao trang trí… đứt cháy lả tả trên đầu, bên vách và dưới chân. Hành lang dẫn vào những căn hộ tầng trệt hun hút như những đường hầm.
Tất cả đều một màu đen ngòm, đen kịt, đen nuốt trọn mọi ánh sáng: trần, sàn, vách tường, bậc thang, tay vịn, lan can.
Một đoàn hai chục nhà sư chậm rãi nối nhau đi vào trong cái địa ngục ấy, vòng qua các lối vào và cầu thang, đi qua tất cả các nơi đang phơi bày tàn tích khủng khiếp của đám cháy. Những tà áo dài rộng màu vàng nghệ bật nổi trên bức nền đen cháy mịt mùng. Tiếng kinh cầu siêu đều đều âm âm cộng với tiếng chuông, tiếng mõ thỉnh thoảng điểm một giọt âm thanh như thức tỉnh linh hồn, tạo nên một khung cảnh xót thương đến thắt nghẹn.
Tại chiếu nghỉ cầu thang bộ lầu 1 lên lầu 2, nơi phần lớn nạn nhân của vụ cháy đã tử vong tại đây, trong màu đen âm u của không gian nhỏ hẹp bập bùng những ánh nến đỏ, chiếu lờ mờ những đĩa trái cây, đĩa bánh đặt vội trên mảnh báo, chiếc đĩa giấy… cúng cho người đã qua đời. Trên vách cầu thang còn in rõ dấu quệt dài của những bàn tay ám khói trong cuộc chạy trốn cái chết. Đây đó những chiếc dép trẻ con lăn lóc.
Trong đời mình, tôi chưa bao giờ nhìn thấy điều gì đau thương và ghê rợn hơn chiếc bàn thờ dã chiến ấy.
Và bao trùm, xộc vào, đánh úp tất cả các giác quan là mùi khét của đám cháy. Mùi khét gắt nồng đặc biệt của hàng trăm chiếc xe máy cháy trơ khung, của đồ gỗ, thủy tinh, sơn, quần áo, những chậu hoa lá trên ban công, mái nhựa che mát, đồ chơi trẻ con, đệm nằm… cộng với mùi da thịt con người bị thiêu đốt. Đeo hai chiếc khẩu trang trùm kín mũi miệng, nó vẫn luồn lách, bám chặt vào, dai dẳng như nỗi đau thương của gia đình các nạn nhân. Tận một tháng trời sau đám cháy, bao nhiêu nước chữa cháy, gió mưa và cái nắng rát của miền Nam thay phiên nhau xối vào, cái mùi ấy mới phai dần, dịu đi đủ cho người ta thở mà không cay họng.
Cũng như đám cháy tại chung cư mini tại Hà Nội giết chết 56 người vừa qua, một sự cố chập điện nhỏ đã bắt đầu tại một chiếc xe máy trong tầng hầm chung cư C. Ngọn lửa ban đầu rất nhỏ, rồi lem lém lên đầu xe. Nhưng suốt hơn 13 phút xảy ra sự cố, bảo vệ vẫn không hay biết.
Chung cư C. có hẳn một phòng bảo vệ với hệ thống camera theo dõi nhiều vị trí. Nhưng hôm ấy, giờ ấy đã không ai đặt mắt vào mấy chục chiếc màn hình trong phòng. Người ta nói nếu có người theo dõi liên tục camera tầng hầm giữ xe thì đã kịp thời phát hiện đám cháy khi nó mới bắt đầu và kịp dập tắt nó.
Mãi đến khi lửa bùng lên thành ngọn mới có người phát hiện. Bảo vệ chạy vào cầm bình chữa cháy xịt, nhưng đã quá muộn. Ngọn lửa đã lớn, nuốt lấy những chiếc xe máy đầy xăng. Chỉ trong chốc lát, lửa chiếm lĩnh toàn bộ một gian để xe của tầng hầm, sáng lóa.
Chung cư C. có hệ thống cầu thang thoát hiểm khá tốt. Nó rất kín, cao, rộng và luôn có đèn chiếu sáng. Nếu cầu thang thoát hiểm luôn đóng kín, khói sẽ không thể lọt vào. Nó chỉ có một đường bốc lên trong chung cư theo thang bộ và theo giếng trời (rất rộng), như vậy khói sẽ ít và loãng ra, cư dân có nhiều thời gian hơn để đi tránh trú an toàn, chờ được lực lượng chức năng giải cứu.
Nhưng chúng tôi đã tận mắt chứng kiến rất nhiều cửa thoát hiểm ở nhiều tầng của chung cư bị mở toang để cư dân tiện lên xuống hoặc ra hút thuốc. Thậm chí họ còn dùng đá, dùng gạch chặn lại cho nó luôn mở. Tàn thuốc rơi vãi đầy sau những cánh cửa. Chính cánh cửa thoát hiểm mở toang từ tầng hầm đã khiến khói độc thừa cơ bốc lên cao, luồn vào bên trong chung cư chặn đường thoát nạn.
Đã năm năm trôi qua kể từ vụ cháy rúng động đó. Người mất đã mất, nhiều người phải vào tù để trả giá cho sự tắc trách gây hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Có những người vội vã bán căn hộ vừa mua chưa ở được bao lâu để nhất quyết tìm một ngôi nhà dưới đất. Lại có những người mới chuyển vào. Chung cư đã sửa sang tái thiết, sơn phết sáng sủa, ven lối đi đầy hoa cỏ xanh tươi. Mọi người lại sống đông vui, cho đến khi vụ cháy chung cư mini Khương Hạ (Hà Nội) chết 56/150 cư dân khiến tất cả rùng mình một lần nữa.
Báo chí và truyền thông xã hội đã phân tích tất cả các góc độ chính sách và trách nhiệm của nhà nước, nhà quản lý, chủ đầu tư và cư dân trong vụ cháy này. Hình như chỉ thiếu một điều là người ta chưa đưa ra con số chủ đầu tư phải “chạy” cho mỗi một tầng xây vượt giấy phép. Nghe nói nó vào khoảng 200-300 triệu đồng.
_______________
Tham khảo:
https://vietnamnet.vn/chay-chung-cu-carina-plaza-du-day-tuyet-vong-chay-tron-lua-437341.html
https://vnexpress.net/vi-sao-nhieu-nguoi-chet-trong-vu-chay-chung-cu-mini-4653574.html
https://vnexpress.net/nguyen-bi-thu-ha-noi-nhieu-cong-trinh-vi-pham-co-the-luc-chong-lung-4654470.html
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do