Trần Thủ Độ từng bị Trần Trọng Kim phê phán, huống gì Tổng bí thư Tô Lâm hiện làm sao tranh được búa rìu dư luận? Dù sao, Trần Thủ Độ đã lập nên triều Trần. Liệu Tô Lâm có lập nên được triệu đại hậu-cộng sản?
—————————-
Việc so sánh hai nhân vật lịch sử có tầm vóc và bối cảnh khác nhau như Thái sư Trần Thủ Độ và Tổng bí thư Tô Lâm là một nhiệm vụ đầy thử thách, nhưng nó cũng rất thú vị vì qua đó ta có thể rút ra những nhận định về vai trò cá nhân trong lịch sử và chính trị.
Trần Thủ Độ – Kiến trúc sư triều Trần
Thái sư Trần Thủ Độ (1194–1264) được coi là nhân vật then chốt trong việc thiết lập triều đại nhà Trần tại Việt Nam. Ông nổi tiếng vì sự quyết đoán, tài năng tổ chức và khả năng sử dụng quyền lực để củng cố nền tảng triều đại (1).
Tuy nhiên, ông cũng là một nhân vật gây tranh cãi. Trần Trọng Kim, trong sách “Việt Nam sử lược”, đã chỉ trích Trần Thủ Độ về việc sử dụng quyền lực một cách cứng rắn, đôi khi tàn nhẫn. Việc ông ép Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh, cũng như trừng phạt những người phản đối, là minh chứng cho phong cách lãnh đạo không khoan nhượng của ông. Nhưng không thể phủ nhận, những hành động đó đã đặt nền móng cho một triều đại kéo dài gần 200 năm, đưa đất nước vượt qua hai cuộc kháng chiến chống Nguyên-Mông lừng lẫy (2).
Tô Lâm – Chính trị gia đương thời
Tổng bí thư Tô Lâm, trong vai trò là một trong những lãnh đạo cao cấp của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay, đang đối diện với một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Ông được biết đến nhiều qua các chính sách an ninh quốc gia, vai trò then chốt trong việc loại bỏ đối thủ và bảo vệ chế độ. Tuy nhiên, ông cũng chịu nhiều áp lực và chỉ trích từ dư luận, đặc biệt khi công chúng ngày càng quan tâm hơn đến tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, và sự công bằng trong quản lý nhà nước (3).
Điểm đáng lưu ý là, không giống Trần Thủ Độ, Tô Lâm không chỉ đối diện với áp lực nội bộ, mà còn với các thách thức đến từ toàn cầu hóa, công nghệ thông tin, và các trào lưu dân chủ hóa. Những búa rìu dư luận mà ông phải chịu đựng không chỉ xuất phát từ các quyết sách của ông, mà còn từ môi trường chính trị hiện đại, nơi mọi thông tin có thể lan truyền nhanh chóng và dễ dàng bị phê phán trên không gian mạng (4).
Có thể so sánh hai nhân vật?
Trần Thủ Độ thay dòng họ Lý bằng triều Trần, nhưng về cơ bản vẫn giữ lại chế độ phong kiến. Tô Lâm có tham vọng cải cách thể chế, nhưng ông có làm được hay không, cho đến nay, câu trả lời chưa rõ. Trước mắt, ông chỉ sửa chữa những khuyết tật của chủ nghĩa cộng sản, từng phần làm cho hệ thống được cải thiện hơn, hiệu quả hơn, nhưng vẫn là thể chế cộng sản.
Nhưng từ những thay đổi nhỏ có dẫn đến thay đổi lớn để đi vào kỷ nguyên mới hay không là việc còn ở thì tương lai. Về biện pháp kỹ thuật thì Tô Lâm chủ trương đi từng bước, chuyển hóa bên trong có vẻ là hợp lý, phát triển trong sự ổn định. Nhưng những nỗ lực theo hướng này, về thực chất là chống lại cái thể chế bất toàn hiện tại (xét về lý thuyết) và chống lại quyền lợi bất minh đang thống trị toàn hệ thống. Điều này chứa đựng nhiều rủi ro cho cả hệ thống lẫn bản thân “người khởi xướng” (5).
Nhìn vào bối cảnh lịch sử, Trần Thủ Độ hoạt động trong thời kỳ phong kiến, khi quyền lực tập trung cao độ vào một cá nhân hoặc một gia đình. Quyết định của ông, dù đúng hay sai, đều được thi hành với mức độ kiểm soát khá tuyệt đối. Tô Lâm, ngược lại làm việc trong một chế độ hiện đại, nơi quyền lực phải đối diện với áp lực từ công luận và các thể chế quốc tế, cùng sự chuyển hóa và tự chuyển hóa nhanh chóng của xã hội (6).
So sánh về hai tầm nhìn chiến lược: Trần Thủ Độ thành công trong việc xây dựng một triều đại mới nhờ khả năng lãnh đạo và tầm nhìn chính trị dài hạn. Tô Lâm vẫn đang “loay hoay” trong quá trình khẳng định vai trò của mình. Để được so sánh với tầm vóc “lập triều đại” của Trần Thủ Độ, Tô Lâm cần đưa ra những cải cách thực sự có ý nghĩa và để lại di sản bền vững cho hiện tại cũng như tương lai.
Sức ép về tuổi tác: Trần thủ Độ lập mưu đưa họ Trần lên làm vua thay họ Lý từ lúc dưới 30 tuổi. Tô Lâm tự mình ngồi vào ghế “cửu trùng” khi đã suýt soát 70. Đây là khác biệt rất lớn! Trần thủ Độ lựa chọn thân tín trong gia tộc. Còn Tô Lâm lựa chọn nhân tài ở đâu trong đám thuộc cấp và đồng chí? Kẻ thù của ai sẽ nhiều hơn, khó khăn của ai sẽ lớn hơn? Đây cũng là những nhân tố khó so sánh! Tổng bí thư Tô Lâm muốn vượt thoát thì cần sự hỗ trợ của một thế lực siêu nhiên, trong khi nền móng tư duy của ông lại là duy vật. Cho nên “cái khó càng bó cái khôn”, đã khó lại càng khó hơn.
Kết luận
Trần Thủ Độ bị phê phán là tàn nhẫn, nhưng lịch sử đã công nhận ông là nhân vật tạo nên bước ngoặt thay đổi triều đại. Tô Lâm hiện vẫn đang đối diện với sự đánh giá từ nhiều chiều và chưa thể khẳng định liệu ông sẽ đạt được vị trí tương tự trong lịch sử hay không.
Thái sư Trần Thủ Độ “lập nên triều đại nhà Trần” và được lịch sử ghi nhận, dù bị phê phán. Câu hỏi liệu Tổng bí thư Tô Lâm có thể “lập nên triều đại hậu-cộng sản” hay không là một giả định thú vị nhưng cũng rất khó trả lời vào thời điểm hiện nay. Điều này phụ thuộc vào những thay đổi lớn mà ông hoặc thế hệ lãnh đạo kế cận có thể mang lại cho đất nước trong tương lai. Nếu Tô Lâm muốn ghi dấu ấn như Trần Thủ Độ, ông cần không chỉ vượt qua áp lực dư luận mà còn phải thực hiện những cải cách sâu sắc và mang tính quyết định (7).
____________
Tham khảo:
(1)https://www.tiktok.com/@vietnamhaokhingannam/video/7328575217578642695
(2) https://tiki.vn/blog/viet-nam-su-luoc-tran-trong-kim-tom-tat-y-nghia-gia-sach/
(3 và 4) https://www.voatiengviet.com/a/tan-quan-tan-chinh-sach-voi-truong-hop-to-lam/7887524.html
(5 và 6) https://fulcrum.sg/anti-corruption-politics-and-shifts-in-central-local-relations-in-vietnam/
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do