Sau hàng chục vụ án tham nhũng bị phanh phui, một số nhà quan sát cho rằng ông Nguyễn Phú Trọng “đốt lò” một cách có chọn lọc, chỉ nhắm vào những người chống đối ông trong Đảng mà thôi.
Chống tham nhũng có chọn lọc
Bước vào năm 2024, công cuộc chống tham nhũng do Tổng bí thư đảng cộng sản Nguyễn Phú Trọng cổ vũ rầm rộ với biện pháp kỷ luật một loạt lãnh đạo Bộ Công Thương nhiệm kỳ 2016 – 2021: người mất tất cả các chức vụ, người bị khởi tố, điều tra.
Nguyên Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng và nguyên Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng bị kỷ luật bằng hình thức khiển trách. Hai Thứ trưởng Bộ Công thương là ông Hoàng Quốc Vượng và Đỗ Thắng Hải bị khởi tố và bắt tạm giam trong tháng 1/2024, vì những sai phạm xảy ra tại Bộ Công thương nhiệm kỳ 2016 – 2021.
Vào ngày 31/1, ông Trần Tuấn Anh, cựu Bộ trưởng Công thương chỉ bị cho thôi chức vụ theo đơn xin nghỉ và được Trung ương đảng chấp nhận. Đây là người thứ ba bị loại khỏi Bộ Chính trị khoá 13 (2021 – 2026).
Ông Lê Anh Hùng, một cựu từ nhân lương tâm, người quan sát chính trị Việt Nam nhận định với RFA:
“Đương nhiên là ông Trần Tuấn Anh có sai phạm thì mới bị kỷ luật nhưng mà trong hệ thống này thì ai cũng sai phạm cả, không ít thì nhiều. Cho nên khi mà người này hay người kia mất chức, bị kỷ luật hay ra tòa thì chủ yếu đó là hậu quả của cuộc thanh trừng đấu đá nội bộ bên trong mà thôi.”
Theo luật sư Nguyễn Văn Đài từ nước Đức cho rằng đây rõ ràng là sự phân biệt đối xử giữa các đồng chí với nhau. Thực thi chính sách phòng chống tham nhũng của chế độ một cách không công bằng, công minh; cùng một sai phạm nhưng có người bị khởi tố, có người lại được cho “hạ cánh an toàn”:
“Bằng chứng là ông Bộ trưởng Công an Tô Lâm đã đích thân đến thăm bố mẹ của ông Trần Tuấn Anh, là ông cựu Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Chúng ta có thể thấy rằng là đối với những người thuộc phe cánh của những người đang có quyền lực thì khi vi phạm sẽ được hạ cánh an toàn, còn những người đối lập ở trong Đảng thì chắc chắn sẽ bị xử tù.”
Bộ trưởng Công an Tô Lâm, vào chiều ngày 6/2 đã đến thăm và chúc Tết gia đình nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Theo mô tả của truyền thông nhà nước, ông Tô Lâm ân cần hỏi thăm sức khoẻ và mong muốn nguyên Chủ tịch nước tiếp tục quan tâm, đóng góp những ý kiến đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Ông Trần Tuấn Anh là con trai cựu Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đức Lương. Ông này từng dính vào vụ lùm xùm cho xe biển số xanh đến tận chân cầu thang máy bay để đón vợ, con hồi tháng 1/2019, nhưng không phải chịu hình thức kỷ luật nào.
Qua nhiều năm quan sát biến động chính trị Việt Nam, ông Đài nhận định, một trong những nguyên do giúp cho ông Tuấn Anh thoát kỷ luật đảng hay thậm chí là án tù là do ông này là con của một lãnh đạo nhà nước có công với cách mạng, trực tiếp tham gia kháng chiến trước năm 1975.
Đây không phải là lần đầu tiên có sự phân biệt đối xử giữa các đảng viên cấp lãnh đạo . Hồi tháng 1/2023, ba ông thuộc Uỷ viên Trung ương Đảng, gồm cựu Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, hai cựu phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và Phạm Bình Minh đều chỉ phải từ chức, nghỉ hưu “theo nguyện vọng”, chứ không chịu bất kỳ hình thức kỷ luật Đảng nào, cũng không bị điều tra hình sự về các vụ đại án như “chuyến bay giải cứu” hay vụ Việt Á…
Trong khi đó, hàng loạt cán bộ cấp dưới đã bị bắt, bị khởi tố hình sự liên quan tới các vụ án này vì các hành vi đưa hối lộ, môi giới hối lộ, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ và lừa đảo chiếm đoạt tài sản…
Chống tham nhũng ra sao trước đồn đoán về sức khoẻ ông Trọng
Cuộc chiến chống tham nhũng do TBT Nguyễn Phú Trọng khởi xướng tưởng chừng đã đi đến đỉnh điểm của nó khi mà một trong bốn “tứ trụ” là Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc mất chức, cộng với những đồn đoán liên tục về việc Nguyễn Phú Trọng không đủ sức khoẻ để tiếp tục công cuộc “đốt lò” của mình.
Từ sau khi xuất hiện một cách ngắn ngủi trong lễ khai mạc kỳ họp bất thường của Quốc hội hôm 15/1 nhằm bác bỏ tin đồn rằng người đứng đầu đảng Cộng sản đã qua đời, cho đến nay, ông Trọng chưa xuất hiện trở lại trong sự kiện nào.
Điều này, theo luật sư Đài dự đoán, ông Trọng không còn đủ khả năng xuất hiện công khai trên truyền thông và tệ hơn là có thể ông ấy không còn điều hành công việc được nữa. Như vậy, tương lai của cuộc chiến chống tham nhũng có thể sẽ đi vào bế tắc:
“Chống tham nhũng sẽ giảm đi, giống như thời kỳ của ông Nguyễn Tấn Dũng, chỉ xử lý các quan chức ở cấp doanh nghiệp và cỡ nhỏ thôi chứ còn các quan chức cấp tỉnh, trung ương thì họ sẽ tìm cách thỏa hiệp với nhau, dung hòa với nhau về lợi ích để cùng chia chác lợi ích, chứ không còn chống tham nhũng như thời của ông Trọng nữa.”
Nhận định về các kịch bản của việc chống tham nhũng có thể xảy ra trong tương lai, ông Lê Anh Hùng cho rằng khi ông Trọng rời khỏi sân khấu chính trị thì việc đấu tranh chống tham nhũng nó sẽ chuyển hướng. Thay đổi ra sao và như thế nào thì còn tuỳ thuộc vào người sẽ thay thế ông Trọng. Tuy nhiên, việc chống tham nhũng sẽ không quyết liệt đến mức cực đoan như trong thời gian qua:
“Tôi tin chắc rằng cái gọi là chống tham nhũng nó sẽ mang màu sắc khác, nó không còn quyết liệt đến mức cực đoan giống như những năm vừa qua nữa.”