Bộ Công an Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục được tăng cường phân bổ ngân sách trong năm 2024; trong khi đó, số tiền dành cho các lĩnh vực như y tế, giao thông vận tải giảm mạnh.
Ngân sách công an tăng; Y tế, giao thông giảm
Nghị quyết về Dự toán ngân sách 2024 được Quốc Hội thông qua vào ngày 10/11/2023 và vừa được công khai trên cổng thông tin Quốc hội vào đầu tháng 12/2023.
Theo đó, trong năm sau, Bộ được phân bổ nhiều tiền nhất là Quốc phòng, với hơn 207 ngàn tỷ đồng.
Theo sau là Bộ Công an với hơn 113 ngàn tỷ đồng từ ngân sách, tăng khoảng 14 ngàn tỷ đồng, từ hơn 99 ngàn tỷ đồng năm 2023.
Bộ Giáo dục và Đào tạo dự tính được tăng ngân sách từ khoảng 6200 tỷ đồng lên hơn 7700 tỷ đồng.
Ngược lại, Ngành Y tế bị cắt giảm khoảng 400 tỷ đồng, từ hơn 7400 ngàn tỷ vào năm nay, chỉ còn hơn 7000 tỷ trong năm tới.
Như vậy, trong năm sau, chỉ riêng số tiền mà Bộ Công an được tăng thêm cũng đã ngót nghét ngân sách dành cho cả ngành y tế và giáo dục cộng lại.
Bộ Giao thông- Vận tải, năm 2023 được giao hơn 115 ngàn tỷ đồng, nhưng năm 2024 giảm mạnh chỉ còn được rót hơn 77600 tỷ đồng mà thôi.
Bình luận về sự phân bổ ngân sách nhà nước năm sau, nhà báo – luật gia Trịnh Hữu Long cho rằng người dân không được tiếp cận với các thảo luận ngân sách của Quốc hội, cho nên rất khó để đưa ra nhận xét chính xác rằng dự toán ngân sách 2024 có hợp lý hay không. Theo ông, vấn đề lớn nhất liên quan đến ngân sách nhà nước là không minh bạch trong quá trình ra quyết định phân bổ ngân sách:
“Chúng ta không biết họ thảo luận cái gì, chúng ta không được tham gia vào quá trình thảo luận đó. Mọi thứ diễn ra bên trong những phòng họp kín. Vậy thì mọi thảo luận sẽ chỉ dừng lại nhiều lắm là ở những giả thuyết có lý, chứ không kết luận được cái gì. Hầu hết các ý kiến sẽ chỉ là thuyết âm mưu mà thôi.”
Bình luận về dự toán ngân sách 2024, luật sư Nguyễn Văn Đài, người đang phải sống lưu vong tại Đức, cho rằng sự phân bổ như vậy là không hợp lý khi sự chênh lệch giữa Bộ Công với các bộ/ngành khác là quá cao:
“Với tình hình kinh tế chính trị xã hội hiện nay vô cùng khó khăn thì đáng lẽ ra số tiền ngân sách được đóng bởi tiền thuế của người dân và các doanh nhân thì cần phải được giải quyết các vấn đề công ăn việc làm hoặc là giải quyết cho những người nghèo khó hay xây dựng các công trình giao thông để phục vụ cho mục đích phát triển đất nước.
Ngân sách dành cho Bộ Giao thông Vận tải chủ yếu là để tập trung xây dựng các tuyến đường giao thông, phục vụ cho đời sống phát triển kinh tế xã hội. Đó là mục tiêu thực sự phục vụ cho người dân.”
Theo bác sỹ Đinh Đức Long, việc ngành y tế bị cắt giảm ngân sách có thể hiểu là do chủ trương của Đảng và nhà nước là muốn xã hội hoá ngành y tế. Theo ông Long, ngoài tiền từ ngân sách nhà nước, y tế còn có thể huy động nguồn lực từ các nơi khác, ví dụ như tiền viện phí do bệnh nhân đóng, tiền từ bảo hiểm y tế, tiền từ các bệnh viện tư hay các tổ chức NGO quốc tế tài trợ…:
“Việc cắt giảm cũng là một việc đáng tiếc nhưng mà trên thực tế thì chủ trương của Đảng và nhà nước Việt Nam từ xưa đến nay là xã hội hóa ngành y tế và giáo dục.
Ngân sách chỉ là một phần nguồn lực trong ngành y tế mà thôi. Người ta cũng có những nguồn lực khác nữa, ví dụ như bệnh nhân đóng tiền hoặc các bệnh viện tư, có bảo hiểm y tế…
Nhưng mà xét cho cùng thì tuổi thọ của người dân Việt Nam trong những năm gần đây đã tăng hơn ngày xưa, thì đó cũng có vai trò của ngành y tế. Cho nên là tiền chỉ là một yếu tố trong cái nguồn lực ấy thôi chứ không phải là tất cả.”
Vì sao Công an cần thêm tiền?
Theo ông Đài, nguyên nhân khiến Bộ Công an được rót thêm ngân sách là do Quốc hội vừa thông qua luật về “Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở” hồi tháng 11 vừa qua. Luật này sáp nhập và chính quy hoá ba lực lượng gồm bảo vệ dân phố, công an xã bán chuyên trách và đội trưởng, đội phó đội dân phòng.
Lực lượng này sẽ được bảo đảm kinh phí hoạt động, trang bị công cụ hỗ trợ, được hưởng tiền hỗ trợ thường xuyên mỗi tháng, được đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Ngoài ra họ còn được một số quyền lợi khác như nhận kinh phí khi được cử đi bồi dưỡng, tiền bồi dưỡng độc hại, nguy hiểm…
Ngoài ra, hàng loạt các trụ sở làm việc của công an xã, thị trấn được đầu tư xây dựng theo Nghị quyết số 12 của Đảng uỷ Công an, ban hành năm 2022.
Việc tăng cường lực lượng cũng như ngân sách cho công an, theo ông Đài, là không đi đôi với chuyện an ninh trật tự được đảm bảo hơn:
“Tôi chắc chắn là tài sản sức khỏe và tính mạng của người dân ở các địa phương sẽ không được đảm bảo tốt hơn khi mà tăng cường lực lượng an ninh cơ sở của Bộ Công an.
Bởi vì trước đây thì lực lượng này đã có rồi, nay thì nó chỉ dồn lại một đầu mối Bộ Công an mà thôi, mà chúng ta biết là trong năm vừa qua mức độ tội phạm ở Việt Nam mỗi một tăng.”
Bộ trưởng Công an Tô Lâm, hồi giữa tháng 11, cho biết tỷ lệ tội phạm tăng trên hầu hết các lĩnh vực trong năm 2023. Do đó, ông đề nghị Quốc hội tăng cường nguồn lực xây dựng lực lượng Công an nhân dân.
Ngân sách cho Trung ương đảng
Cũng theo Dự toán ngân sách nhà nước 2024, số tiền được chi cho Văn phòng Trung ương Đảng là hơn 2600 tỷ đồng.
Trong khi đó, Văn phòng Chủ tịch nước nhận được hơn 173 tỷ đồng, Văn phòng Quốc hội có hơn 1300 tỷ đồng và Văn phòng Chính phủ được khoảng 700 tỷ đồng. Cả ba cơ quan này cộng lại chưa bằng tiền ngân sách bố trí cho cơ quan trung ương đảng.
Luật sư Nguyễn Văn Đài lý giải vì sao Văn phòng trung ương đảng lại được phân bổ nhiều tiền như vậy:
“Bên chính phủ, quốc hội hay là hệ thống tư pháp có các cơ quan nào thì bên trung ương đảng cũng có các cơ quan tương tự như vậy, thậm chí bộ máy của họ còn cồng kềnh hơn để quản lý và giám sát các cơ quan thực thi pháp luật ở bên hệ thống hành pháp cũng như lập pháp và tư pháp…”
Về vấn đề này, nhà báo – luật gia Trịnh Hữu Long nhận định rằng nếu thực sự vì lý do gì đó mà ngân sách nhà nước được cấp cho đảng phái chính trị – như một số nước có làm thật – thì cơ hội được tiếp cận nguồn vốn này phải công bằng và minh bạch cho tất cả các đảng phái chính trị, chứ không phải chỉ cho một đảng.
Việc chỉ dành cơ hội hưởng lợi từ ngân sách cho một đảng tức là biệt đãi một cách vô lý cho đảng đó và phân biệt đối xử với các đảng khác. Chiếu theo những nguyên tắc lập hiến cơ bản thì việc này hoàn toàn không phù hợp.