Không thoát hiểm trong làn sóng tinh gọn như cách đây vài tháng, vào những ngày cuối năm 2024, Việt Nam công bố thông tin về tinh gọn bộ máy ngành công an.
Ngành công an không thoát tinh giản
Cụ thể theo công bố từ Cổng thông tin điện tử Bộ Công an hôm 29/12/2024, ngành công an đã thực hiện sắp xếp giảm 280 đơn vị cấp phòng, hơn 1.200 đơn vị cấp đội của công an các đơn vị, địa phương…
Theo Bộ Công an, việc triển khai tinh giản như vừa nêu được thực hiện theo Đề án số 19/ĐA-BCA của Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an ban hành ngày 10/7/2023.
Cũng theo Bộ này, tính từ năm 2018 đến nay, qua hai lần sắp xếp tổ chức bộ máy, Bộ Công an đã giảm 6 Tổng cục, 1 đơn vị tương đương cấp Tổng cục, 55 đơn vị cấp Cục, 7 trường công an, 20 Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy cấp tỉnh, gần 1.200 đơn vị cấp Phòng, trên 3.500 đơn vị cấp Đội.
Đợt tinh giản vào năm 2018 như vừa nêu được thực theo Nghị định 01 của Chính phủ. Khi đó, Bộ Công an đã cắt hẳn sáu Tổng cục, giảm gần 60 đơn vị cấp Cục và 300 đơn vị cấp phòng… Tuy nhiên theo quy định của nghị định này, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Bộ Công an về cơ bản là không thay đổi. Nhưng tổ chức bộ máy đã có điều chỉnh theo hướng tập trung, thống nhất và chuyên sâu.
Đáng chú ý là cả văn bản Nghị định 01/2018 và báo chí Nhà nước khi đó đều không nhắc đến việc cắt giảm nhân sự công an, trừ một số cán bộ công an đến tuổi hưu.
Một nhà quan sát ở Việt Nam không muốn nêu tên vì lý do an toàn cho biết, nhìn vẻ ngoài thì thật ra Bộ Công an cũng có tinh giản:
“Trên trung ương là Bộ Công an, dưới các tỉnh là công an tỉnh, dưới nữa là công an huyện, vẫn diễn ra sự sắp xếp trong nội bộ của các cơ quan này… Nhưng theo hướng cho nghỉ hưu những người có tuổi tiệm cận với tuổi hưu mà không giữ chức vụ gì, hoặc không có đủ điều kiện thăng chức. Ở văn phòng Bộ Công an thì sắp xếp lại các Cục, Vụ, Viện… cũng theo hướng đó.”
Nên thực chất là gần như không tinh giản.
Do đó, theo người này, tất cả những điều đó chỉ là “trò mị dân để xoa dịu sự phẫn nộ của dân chúng”, vốn đang nai lưng ra đóng thuế để nuôi một bộ máy “hành là chính”.
Tinh gọn bộ máy là chủ trương của Tổng Bí thư Tô Lâm trong vài tháng cuối năm 2024. Việc tinh gọn này được cho là nhằm cắt giảm gánh nặng về ngân sách. Thế nên khi đó, việc Tổng Bí thư Tô Lâm chừa ra Bộ Công an, cơ quan ngốn tiền ngân sách bậc nhất của bộ máy nhà nước, là rất khó hiểu.
Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ từ Na Uy cho rằng có bốn lý do chính mà ông Tô Lâm luôn tìm cách ưu ái Bộ Công an:
“Thứ nhất là Bộ Công an là nơi mà ông dựa vào để có quyền lực nhằm thực thi các chính sách của mình. Ông không muốn hoặc chưa muốn mất chỗ dựa vào lúc này. Thứ hai là Bộ Công an không chỉ là chỗ dựa của ông mà còn là chỗ dựa của đảng Cộng sản. Có thể ông không muốn bỏ bớt sự kiểm soát xã hội vào lúc này vì vậy mà vẫn tiếp tục nuôi dưỡng một số lượng lớn công an chỉ để kiểm soát xã hội và giữ vững đảng Cộng sản.”
Thứ ba theo Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ là ông Tô Lâm không muốn tạo ra nhiều kẻ thù hay sự chống đối, nhất là những chống đối từ những thế lực có quyền lực thực sự như công an và quân đội, vào lúc này, khi mà uy tín của ông chưa đủ lớn.
“Và cuối cùng, có thể ông cũng không muốn có quá nhiều xáo trộn nhất là khi ông cũng không biết việc sắp xếp bộ Công an hay những bộ ngành khác thực chất cuối cùng nó sẽ thế nào. Một thuật ngữ ông dùng là “vừa chạy vừa xếp hàng” ý nói là việc sắp xếp sẽ được định hình trong khi thay đổi mà không cần kế hoạch trước.” – Ông Vũ nói.
Ngành công an tuy cuối cùng đã không thoát tinh giản. Khi lần lượt từ Tổng Bí thư, Chủ tịch Nước, và Thủ tướng Chính phủ đều đã lên tiếng về việc cơ quan này cần thực hiện “sắp xếp lại bộ máy”.
Tuy nhiên, tương tự như lần trước, khi ngành công an tiến hành cắt giảm Tổng cục và Cục vào năm 2018, lần này cũng không thấy thông tin số nhân sự công an bị cho nghỉ việc. Như vậy chẳng khác nào “bình mới, rượu cũ”?
———————————–
Tinh giản bộ máy sao không đụng đến Bộ Công an?
Nguy cơ mất việc vì tinh giản: công chức, viên chức lo lắng gì?
Tham vọng tinh gọn bộ máy chính trị: Thách thức nào đang chờ Tô Lâm?
———————————–
Hiện không ai biết ở Việt Nam có bao nhiêu công an, điều này có thể được coi là sự thiếu minh bạch. Vì khi không công khai quân số, thì vấn đề ngân sách cấp cho ngành công an cũng không thể minh bạch trong việc sử dụng…
“Mỗi quốc gia có một chế độ chính trị khác nhau. Theo đó, ở Việt Nam thì không công khai quân số của hai lực lượng công an và quân đội, là hai lực lượng bảo vệ an ninh tổ quốc và bảo vệ chế độ, vì đó là ‘bí mật quốc gia’. Cũng có số liệu được nói trên mạng xã hội hoặc các tổ chức phi chính phủ ở nước ngoài, nhưng chỉ là dự đoán! Về ngân sách nhà nước hằng năm dành cho ngành công an, cũng do bí mật về quân số như vừa nêu, nên ngân sách nói ra cũng không chính xác.”– Nhà quan sát ở Việt Nam không muốn nêu tên nói.
Việt Nam không công khai số lượng công an
Lâu nay tại Việt Nam, quân số lực lượng công an được coi là bí mật quốc gia, không có một văn bản chính thức nào được công khai có nhắc đến những con số này.
Ngay cả lãnh đạo Việt Nam cũng đưa ra những con số khác nhau về số lượng công an.
Đơn cử như khi còn là Bộ trưởng Bộ Công an, ông Tô Lâm cho hay, lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở sau khi thống nhất, tổ chức lại 3 lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng và công an bán chuyên, có khoảng 1,5 triệu người. Lúc khác ông Tô Lâm lại cho biết 500 người dân có 1 cảnh sát khu vực là chưa đáp ứng được yêu cầu.
Qua nhiều việc, dư luận vẫn cho rằng luôn có ưu ái cho ngành công an? Liên quan vấn đề này, cựu trung tá Vũ Minh Trí nhận định:
“Tôi thấy điều đấy không còn gì phải bàn cãi, bởi vì nó thể hiện rất rõ, thứ nhất ngân sách cấp cho ngành công an chỉ thua mỗi quân đội, nó cao gấp nhiều lần ngân sách cấp cho y tế và giáo dục. Thứ hai việc ưu ái và cấp nhiều ngân sách cho ngành công an còn thể hiện qua việc phong quân hàm ở cấp cao. Hầu hết lực lượng sĩ quan công an đều được thăng lên những cấp bậc hàm cao hơn nhiều so với trước kia.”
Ngành công an có bao nhiêu người?
Giáo sư Carl Thayer ở Đại học UNSW Canberra khi trả lời International Business Times vào năm 2013 đã ước tính rằng có ít nhất 6,7 triệu người Việt Nam làm việc trong nhiều cơ quan an ninh của đất nước này.
Khi trả lời RFA vào cuối tháng 12 năm 2024, Giáo sư Carl Thayer cho biết, con số 6,7 triệu này ông đưa ra từ năm 2008, trong đó có bao gồm 1,2 triệu nhân viên Bộ Công an, cộng với 5 triệu nhân viên lực lượng tự vệ nhân dân thành thị và dân quân nông thôn, và lực lượng không công khai. Trong đó, 1,2 triệu cảnh sát được phân bổ trên nhiều sở như cảnh sát cộng đồng, điều tra tội phạm, điều tra ma túy, tội phạm kinh tế, quản lý nhà tù, giao thông, gây rối dân sự, bảo vệ VIP…
“Tôi chưa thấy bất kỳ số liệu gần đây nào về quy mô của Bộ Công an. Con số 5 triệu bao gồm lực lượng tự vệ nhân dân thành thị và dân quân nông thôn của Việt Nam và được lấy từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, và vẫn giữ nguyên.” – Giáo sư Carl Thayer giải thích thêm.
Nhà báo David Hutt trong bài viết trên The Diplomat cũng trích dẫn nhiều nguồn ước tính rằng có ít nhất 6,7 triệu người Việt Nam làm việc trong nhiều cơ quan an ninh.