Ai ai cũng thấy được ích lợi cụ thể của cây xanh một khi đi dưới bóng mát của hàng cây rợp bóng vào một ngày nắng gắt. Nhiều người dân thành thị cũng hiểu biết cây xanh là lá phổi của thành phố.Tuy nhiên họ chỉ biết một cách chung chung như thế nếu không được giải thích cặn kẽ nhờ giới chuyên gia môi trường. Và hẳn nhiên nếu có số liệu cụ thể thì họ sẽ được thuyết phục hơn như lợi ích của một dự án trồng cây xanh, so với dự án bất động sản là gì?
“Bây giờ cứ bảo là cây xanh có lợi nhưng không có con số thì không hấp dẫn được người dân”.
Anh Hoàng Hải Sơn, điều phối viên của dự án Triệu Cây Xanh Đô thị Việt Nam (MTIC), cho biết câu hỏi về lợi ích của cây xanh, sẽ sớm có câu trả lời khoa học tại Việt Nam.
Công cụ này nó cho được thông tin khoa học về lợi ích của cây xanh cho người dân nhìn vào mà biết được, ‘À xưa nay cứ nói lợi ích, bây giờ có con số cụ thể’. Thị họ sẽ quan tâm hơn. – Anh Hoàng Hải Sơn
Ngày 7 tháng 10, Trung Tâm Green Việt, tổ chức khởi động dự án Triệu Cây Xanh, bắt đầu một khóa học miễn phí về công cụ i-Tree, một bộ công cụ khoa học tiên tiến chuyên phân tích, đánh giá về tác động của cây xanh.
Anh Sơn nói: “Mục đích vì sao phải có công cụ này, nó cho được thông tin khoa học về lợi ích của cây xanh cho người dân nhìn vào mà biết được, ‘À xưa nay cứ nói lợi ích, bây giờ có con số cụ thể’. Thị họ sẽ quan tâm hơn, từ thực trạng ô nhiễm từ con số về lợi ích cây xanh, thì người ta sẽ quan tâm hơn, và dần dần họ sẽ hành động vì nó”.
Dự án Triệu Cây Xanh Đô thị Việt Nam nhằm trồng “rừng trong thành phố” ở Hà Nội, Đà Nẵng và TP HCM. Chị Lê Thị Trang, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Đa dạng Sinh học Nước Việt, gọi tắt là Green Việt, chia sẻ, khi nghe về công cụ i-Tree, Green Việt liền đăng ký với Cục Lâm Nghiệp Hoa Kỳ và được chấp thuận hỗ trợ:
“Bọn mình cũng mong muốn tìm kiếm 1 giải pháp quản lý tốt hơn dự án 1 Triệu cây xanh này, bằng công nghệ i-Tree. Khi mà biết được về công nghệ này ở Mỹ thì bọn mình muốn đưa công nghệ này về Việt Nam để có thể quản lý, giám sát và đo đạc được sức ảnh hưởng của 1 Triệu cây xanh đến với đô thị Việt Nam, ngoài mức độ giải phóng oxy, còn những tác động khác mà có thể mang lại cho cộng đồng ở Việt Nam”.
Cô Kelly Hodge, người quản lý các chương trình Việt Nam của Cục Lâm Nghiệp Hoa Kỳ, cho biết công cụ i-Tree là một bộ phận mềm được phát triển bởi Cục Lâm nghiệp cùng một số viện nghiên cứu Hoa Kỳ.
“I-Tree là một sáng kiến hợp tác giữa Cục Lâm nghiệp và Viện Davey, cùng một số cơ quan nghiên cứu khác ở Hoa Kỳ. Nó là phần mềm hiện đại cung cấp các công cụ đánh giá lợi ích và phân tích lâm nghiệp đô thị. I-Tree có thể giúp tăng cường các nỗ lực vận động và quản lý rừng trong việc định lượng cơ cấu rừng và các lợi ích môi trường mà cây xanh mang lại. Nó giúp nêu rõ tầm quan trọng của cây xanh và rừng đối với các phương tiện giảm thiểu ô nhiễm, giảm thất thoát nước, hấp thụ và lưu trữ carbon, và tiết kiệm năng lượng.”
Thông qua chương trình quốc tế của Cục lâm nghiệp, bộ công cụ i-Tree đã được triển khai tại nhiều quốc gia như Mexico, Colombia và Ấn Độ từ khi nó được ra đời đầu tiên vào năm 2006. Nay đến lượt Việt Nam như trình bày của cô Kelly Hodge:
“Thông thường thì chúng tôi cử đại diện từ Viện Davey đến Việt Nam để thực hiện các đánh giá và đào tạo khóa i-Tree trực tiếp, hướng dẫn về cách nhập dữ liệu, cách đo chiều cao cây và chiều dài của lá, cũng như bất kỳ dữ liệu nào khác cần thu thập và nhập vào phần mềm. Nhưng do các chuyến công tác quốc tế bị hạn chế vào thời điểm này, nên chúng tôi đang thực hiện qua rất nhiều cuộc gọi Skype và Zoom”.
Anh Hoàng Hải Sơn cho biết, Green Việt đã chuẩn bị cơ sở dữ liệu nền vốn chưa có ở Việt Nam, bao gồm số liệu ô nhiễm không khí hàng giờ, lượng mưa hàng giờ ở ba thành phố lớn tại Việt Nam.
“Tôi thấy tại các quốc gia khác, họ đã dùng i-Tree làm việc với trẻ em, hướng dẫn cách các bạn có thể sử dụng tài nguyên địa phương để lượng định cây xanh và đào tạo cho các em trẻ cách làm điều đó. Qua đó chỉ cho các em giá trị của một cây xanh, cây này đáng giá bao nhiêu. Đây là số tiền nó tiết kiệm được về năng lượng. Tôi thấy thật thú vị khi nó có thể được sử dụng cho rất nhiều việc khác nhau, từ cấp chính sách quốc gia đến cấp trường địa phương”. – Cô Kelly Hodge
Khóa học i-Tree mở rộng cho bất cứ ai quan tâm bảo vệ môi trường, và khi được thông báo, đã nhận được sự hưởng ứng vượt trội với hơn 100 người hỏi thăm. Hơn 20 người được chọn tham gia, chủ yếu là những nhà nghiên cứu, chuyên gia lâm nghiệp và sở ban ngành liên quan.
Trong ba tháng trước mắt khóa tập huấn sẽ hướng dẫn họ để có thể tiến hành thu thập đánh giá dữ liệu.
Anh Sơn nói: “Bô công cụ này được các nhà lâm nghiệp Mỹ nghiên cứu và nó đã có nền tảng rồi. Bây giờ mình chỉ nhập các con số về ô nhiễm không khí, con số về lượng mưa, khí hậu, con số về cây trong đô thị, thì bộ công cụ này sẽ tính toán ra được những con số ấy.
Ở trong nhà có 1 cái cây, nhập vào cây đó là cây gì, chiều cao bao nhiêu, nặng khoản bao nhiêu, thì công cụ này tính được cây này hấp thụ bao nhiêu khí carbonic. Ở trên thị trường carbon, thì họ suy ra được là nó hấp thụ khí carbonic bao nhiêu, thì đưa ra được lợi ích kinh tế bấy nhiêu”.
Lợi hại của công cụ i-Tree là bất kỳ ai cũng có thể dùng nó nếu quan tâm về môi trường, kể cả trẻ em. Gần đây, Green Việt đã xây dựng thiết lập vườn sinh thái ước mơ cho các trẻ em khuyết tật ở Trung tâm Kỳ Anh tại huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Đây là một tiểu dự án trong chương trình Triệu Cây Xanh. Tại đây các nhà hoạt động vì môi trường sẽ áp dụng công cụ i-Tree để đo lường lợi ích của vườn cây đối với các học sinh ở đây.
Cô Kelly Hodge của Cục Lâm Nghiệp nói, đây cũng là điều thú vị với công cụ này.
“Tôi thấy tại các quốc gia khác, họ đã dùng i-Tree làm việc với trẻ em, hướng dẫn cách các bạn có thể sử dụng tài nguyên địa phương để lượng định cây xanh và đào tạo cho các em trẻ cách làm điều đó. Qua đó chỉ cho các em giá trị của một cây xanh, cây này đáng giá bao nhiêu. Đây là số tiền nó tiết kiệm được về năng lượng. Tôi thấy thật thú vị khi nó có thể được sử dụng cho rất nhiều việc khác nhau, từ cấp chính sách quốc gia đến cấp trường địa phương”.
Cô cho biết, khóa học chỉ là bước đầu trong hợp tác giữa cơ quan này và các đối tác ở Việt Nam, từ cơ quan chính phủ cho đến các tổ chức NGO, phi lợi nhuận, như Green Việt. I-Tree sẽ là công cụ vận động cho không gian xanh nơi đô thị cho các đối tác chính quyền và những nhà hoạt động môi trường.
