Cáo trạng truy tố nhà báo Mai Phan Lợi về tội ‘trốn thuế’ do Viện Kiểm Sát Nhân dân Thành phố Hà Nội vừa hoàn tất. Truyền thông Nhà nước Việt Nam loan tin vừa nêu ngày 6/12. Cụ thể, hai ông Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương- Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Giám đốc Trung tâm Truyền thông Giáo dục Cộng đồng, viết tắt theo tiếng Anh MEC, bị cáo buộc đã trốn thuế gần hai tỷ đồng.
Cáo trạng cho rằng MEC từ khi thành lập vào năm 2012 đến tháng 3/2021 nhận được các khoản tài trợ của các tổ chức với tổng số tiền lên đến gần 20 tỷ đồng. Tuy nhiên, ông Mai Phan Lợi bị cho đã chỉ đạo cho ông Bạch Hùng Dương và cấp dưới không thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn chứng từ theo quy định của pháp luật, không lập báo cáo tài chính và không nộp tờ khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp…
Hành vi này bị cho đã cấu thành tội ‘trốn thuế’ theo khoản 3, Điều 200, Bộ Luật Hình sự Việt Nam. Nếu bị kết tội, mức án cao nhất có thể lên đến bảy năm tù giam.
Nhà báo Mai Phan Lợi bị bắt vào ngày 24/6/2021. Đến ngày 2/7/2021, Công an Hà Nội công bố việc bắt giam ông cùng với một người khác là ông Đặng Đình Bách- Giám đốc Trung Tâm Nghiên cứu Pháp luật và Chính sách Phát triển Bền vững (LPSD). Cả hai đều bị khởi tố với cáo buộc ‘trốn thuế’.
Vào ngày 8/7, Ủy ban Bảo vệ Quyền làm người Việt Nam (VCHR) ra thông cáo báo chí nhận định rằng việc bắt giữ nhà báo Mai Phan Lợi và luật gia Đặng Đình Bách là biện pháp của chính phủ Hà Nội nhằm ngăn chặn việc hình thành ‘Nhóm Tư vấn Trong nước (VN DAG). Đây là nhóm được cho biết sẽ bao gồm các xã hội dân sự độc lập theo qui định tại Chương Mậu dịch & Phát triển Bền vững của Hiệp ước Mậu dịch Tự Do Liên Âu- Việt Nam (EVFTA).
Ban Tư vấn Liên Âu (EV DAG) đã được thành lập vào tháng 12/2020 và đã tiến hành hai lần hội nghị. Riêng Ban Tư vấn Việt Nam (VN DAG) đến nay vẫn chưa được thiết lập.
Hai ông Mai Phan Lợi và Đặng Đình Bách còn là thành viên trong Ban Điều Hành Mạng lưới VNGO-EVFTA. Mạng lưới này bao gồm bảy tổ chức xã hội dân sự và hình thành vào tháng 11 năm ngoái. Mục đích của Mạng lưới VNGO-EVFTA được cho biết nhằm phổ biến thông tin về Hiệp định Mậu dịch Tự do Liên Âu- Việt Nam (EVFTA), sự hình thành các xã hội dân sự Việt Nam, và DAG.
Tội ‘trốn thuế’ từng được cơ quan chức năng Việt Nam sử dụng để bắt giam một số nhà hoạt động xã hội tại Việt Nam công khai chỉ trích Chính phủ trong những năm qua như trường hợp Luật sư Lê Quốc Quân, blogger Điếu Cày Nguyễn văn Hải, nhà báo Trương Duy Nhất… Tuy vậy, cũng theo VCHR, đây là lần đầu tiên Chính phủ Hà Nội nhắm vào hai người từng hoạt động công khai với những dự án bền vững, có đăng ký với Nhà nước và được cộng đồng quốc tế hỗ trợ.
Nhà báo Mai Phan Lợi là một trong sáu đại diện các tổ chức xã hội dân sự được chính phủ Hà Nội cho phép đến dự buổi gặp mặt với Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama hồi tháng 5/2016.